Tímarit Máls og menningar - 01.12.1971, Page 87

Bréj til ímyndaðs leikskálds
hafa sjálfsvitund og það þéttingsgóða. „Þessi ótruflaða, saklausa svefngöngu-
athöfn, sem ein megnar að láta nokkuð stórfenglegt kvikna kemur annars
ekki lengur til greina“. Ég er að vitna í rithöfund og hann heldur áfram: „Nú
á dögum er listgáfa okkar öllum almenningi til sýnis. Dagleg gagnrýni, sem
birtist á fimmtíu mismunandi stöðum og umtalið, sem hún vekur meðal al-
mennings, kemur í veg fyrir, að nokkuð verulega heillegt sé skapað ... Sá,
sem lætur sér ekki fátt um allt þetta finnast og einangrar sig ekki af öllum
lífs og sálar kröftum er glataður“. Höfundur Egmonts og Fásts er að lýsa því
sem síðar var kallað strandhögg nútímaþjóðfélags í heimi andlegrar menn-
ingar. Listsköpun má ekki trufla né gera rask, segir hann. Hún á að vera
einskonar svefnganga. Nú var Johann Wolfgang Goethe eins mikill heims-
maður og nokkurt ljóðskáld getur leyft sér að vera. Hann eyddi miklum tíma
í ástamál og sennilega enn meiri tíma í stjórnmál. En um umboðsmenn lista-
fólks og áróðurskappa og blöðin almennt hefur hann þetta að segja: „Forðið
yður, annars eruð þér glataður.“
Þér eruð ef til vill sterkari maður heldur en Goethe?
Við skulum gera ráð fyrir því, að þér séuð nógu sterkur til að vera rithöf-
undur. Þetta einmanalega herbergi, sem þér hafið þrek og áhuga til að dæma
sjálfan yður til þaulsetu í, verður að rúma fleira en endurminningar yðar
einar saman, þar sem þér eruð aðeins nítján ára, þá megið þér ekki setjast
niður og taka til óspilltra málanna við að semja ódauðlegt listaverk. Margir
hafa freistað þess og sumir hafa grætt drjúgan skilding á því, en þeim hefur
þó ekki tekizt að skapa ódauðlegt listaverk.
Til viðbótar við endurminningar, þurfið þér menntun þar sem öll list
kristallast í eigin reynslu og annarra. Bandaríkin eru sennilega eina landið í
heimi, þar sem ungir menn, sem langar til að skrifa leikrit (ljóð eða skáld-
sögu), geta ímyndað sér að þeir séu færir um það, þótt þeir hafi ekki annað
að styðjast við heldur en eigin reynslu. (í hversu mörgum bandarískum smá-
sögum er t. d. eftirfarandi ritgerðarefni úr gagnfræðaskóla: „Markverður
atburður frá liðnu sumri“ gert örlítið fágaðri skil.) Alls staðar annars stað-
ar er menning, sem merkir, þegar verst lætur: „Komist að því hvernig farið
var að hlutunum fyrir hundrað árum og gerið eins, en þegar bezt lætur merk-
ir það hins vegar næmleika fyrir menningarhefð."
Og næmleika fyrir menningarhefð fylgir virðing fyrir sígildum snillingum.
Þegar franski leikarinn, Jean Vilar, talaði nýlega í New York, furðuðu marg-
ir sig á því hversu oft hann vitnaði í „feður okkar“ og þann arf, sem þeir
höfðu skilið okkur eftir. Mörgum Bandaríkjamönnum finnst þeir vera „ein-
277