Tímarit Máls og menningar - 01.12.1971, Side 89

Bréf til ímyndaðs leikskálds
en nokkurs annars. Þeir eru andleg fæða þeirra. Goethe játaði fyrir Ecker-
mann, að hann gæti ekki látið eitt ár líða án þess að lesa eitthvað í Moliére.
Það er erfitt, hugsa ég, fyrir bandarískt leikskáldaefni að tileinka sér slíkt
viðhorf. „Hvernig“, spyrjið þér digurbarkalega, „er mögulegt að líkja eftir
sígildum bókmenntum nú á tímum?“ Hver hefur beðið yður um það? Hvers
vegna eruð þér kominn í varnarstöðu? Stravinsky líkir ekki eftir eldri tónlist.
Hann notfærir sér hana á leyfilegan hátt. Og þér mættuð líka snúa huganum
svolítið að þeim notum, sem Bertolt Brecht hafði af Betlaraóperunni eftir
John Gay, annars er það ekki svo mikið þau beinu not, er af sígildum bók-
menntum má hafa, sem þér þurfið að kynnast núna heldur leyndu, óbeinu og
altæku frjómagni þeirra.
Þetta gildir ekki aðeins um eldri snillinga. Þetta gildir líka um tengsl leik-
skálda við alla fortíð þeirra listgreina, sem þau þjóna. Þessi tengsl hafa alltaf
haft mikla þýðingu og hafa jafnvel enn meiri þýðingu á vorum dögum.
Á síðustu hundrað árum hefur verið gerð tilraun til að skapa nýja tegund
af leikbókmenntum, sem er andstæð leikbókmenntaformi Grikkja. Markmið
þessarar nýju, óklassísku leiklistastarstefnu hefur verið sú að sýna tilbúna
mynd af venjulegu lífi. Áhorfendur horfa gegnum skráargat á einkalíf granna
sinna. Sjónleikjum er hrósað fyrir nákvæmni í fréttaflutningi og mynda-
töku. „Nákvæmni” merkir hér ýkjuleysi, hófstillingu í túlkun og jafnvel á-
herzluleysi. Stundum hefur verið slakað á kröfunum og svolítill lýðræðisleg-
ur kærleikur eða kristilegar tilfinningar leyfðar. Ég er að tala um, eins og ég
þykist vita, að yður sé ljóst, natúralísk leikrit, sem eru orSin okkur gamal-
kunn í þeirri gerS, sem Boris Aronson kallar: „leikrit um ættingja manns“.
Þegar ég skrifaði ganrýni um sjónleiki í New York og sá þá alla, var ég
undrandi, ef ég fékk nokkurn tíma að sjá annað á sviðinu heldur en banda-
rískt millistéttarheimili. Bandarískir leiktj aldamálarar þurfa aðeins eina
gerð leiktjalda fyrir allar leiksýningar. Hún er bandarískt hús, sem sýnt er
utan og innan og ef til vill uppi og niðri. Slíkt andríki og fjölbreytni er fólgin
í natúralískum leiktjöldum. Það sem hér á landi er kallað „Aðferðin" í leik-
list miðast aðallega að því að skapa á sviðinu tilbúna mynd af venjulegri
hegðun. Á lýsingarorðið „venjulegur11 er lagður áherzluþungi. Eftir þessari
heimspeki væri ropi raunverulegri en söngur. Slíkt andríki og fjölbreytni er
fólgin í natúralískri leiktúlkun.
En takið eftir þessari þversögn. Enda þótt natúralismi sé ríkjandi stefna
í leikmenntum, hafa samt öll helztu nútímaleikskáld reynt að snúa baki við
279