Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.12.1971, Síða 123

Tímarit Máls og menningar - 01.12.1971, Síða 123
Skemmtilegt er myrkriS hinna miklu takmarkana vísindalegrar hugsunar sem ættu að vera öllum kunnar á okkar dögum: til að mynda þá að réttnefnd vísindaleg niðurstaða um eitthvert efni er (með fáeinum augljósum fyrirvörum) öldungis hlutlaus um alla kosti sem menn eiga völ í breytni sinni til góðs eða ills. í einföldustu mynd má ráða þessa takmörkun af því að sama efnafræðin getur verið nytsamleg til hreinsunar úthafsins og gróðureyðingar í Víetnam, sama sálarfræðin til að stuðla að bata hugsjúkra og til heilaþvottar ágreinings- manna í alræðisríkjum. Nú er þessi tvíhyggja þeirra Humes og Kants um vísindi og verðmæti ef satt skal segja fjarri því að vera síðasta orðið um takmarkanir vísindalegrar hugsunar eða mann- legrar þekkingarleitar, þó svo hún njóti næsta almennrar viðurkenningar upplýstra manna á okkar dögum. Þetta framgengur meðal annars af síðari ritum Wittgensteins. Sjálfur hef ég reynt að gagnrýna einn þátt þessarar tvíhyggju, hina siðfræðilegu tví- hyggju flestra framstefnusiðfræðinga á 20stu öld, í Tilraun um manninn (ÞG 84— 85), en ég er ekki viss um hvort það sem þar er sagt reynist þungt á metunum. Líka má nefna að þvílík tvíhyggja er alls ekki ótvíræð í ritum Humes og Kants: sbr. til dæmis Pál S. Árdal: Passion and Value in Hume’s Treaúse, 7—16 og 191—192. 23 Immanuel Kant: „Erklárung in Beziehung auf Fichtes Wissenschaftslehre" í Werke VIII (Cassirer), Berlin 1922, 515—516. 24 Sbr. Karl R. Popper: The Open Society and its Enemies II, New York 1963, 313. 25 J. B. Baillie í G. W. F. Hegel: The Phenomenology of Mind, London 1931, 337. 26 P. B. Medawar: The Art oj the Soluble, Penguin 1969, 90—91. 27 Sbr. t. d. Noam Chomsky: „The Case Against B. F. Skinner" í The New York Review of Books, 30sta desember 1971, 18—24. 28 G. W. F. Hcgel: System der Philosophie: Die Naturphilosophie í Samtliche Werke IX (Glockner), Stuttgart 1949, 177. 29 Sama rit, 468. 30 G. W. F. Hegel: Phanomenologie des Geistes í Samtliche Werke II, 268, 271. 31 Jóhann Páll Árnason: Þœtdr úr sögu sósíalismans, Reykjavík 1970, 18—19. 32 P. B. Medawar: The Art of the Soluble, 82. Sbr. ennfremur Jacques Monod: Le hasard et la nécessité, París 1970, 37—55. 33 G. W. F. Hegel: Vorlesungen iiber die Philosophie der Geschichte í Súmtliche Werke XI, 25—120. 34 Sjá um þetta hressileg skrif þeirra Sidneys Hook, Shlomos Avineri og Z. A. Pelc- zynski í Encounter, janúar 1965, nóvember 1965, marz 1966 og maí 1966. Sjá ennfremur Shlomo Avineri: „Hegel’s Political Writings“ í Hegel Studien IV, Bonn 1967, 257-—261. í Tilraun um manninn kaus ég að fylgja Hook að málum. Nú veit ég ekki nema ég tæki liinn kostinn, þó svo mig skorti í rauninni alla þekkingu til að meta þá og vega frá fræðilegu sjónarmiði. 35 Z. A. Pelczynski: „Introduction" hjá T. M. Knox og Z. A. Pelczynski: HegeVs Political Writings, Oxford 1964, 137. 36Grímur Thorgrímsson Thomsen: Om Lord Byron, Kaupmannahöfn 1845, 1. 37 MEGA (þ. e. Karl Marx og Friedrich Engels: Historisch-kritische Gesamtausgabe, Frankfurt og Berlin 1927—1932) 1/1, 63. 38Sbr. Shlomo Avineri: The Social and Political Thought of Karl Marx, Cambridge 313
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132
Síða 133
Síða 134
Síða 135
Síða 136
Síða 137
Síða 138
Síða 139
Síða 140
Síða 141
Síða 142
Síða 143
Síða 144
Síða 145
Síða 146
Síða 147
Síða 148
Síða 149
Síða 150
Síða 151
Síða 152
Síða 153
Síða 154
Síða 155
Síða 156

x

Tímarit Máls og menningar

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.