Tímarit Máls og menningar - 01.07.1976, Side 4

Tímarit Máls og menningar
fræðihefð. í ritgerðum sínum um nítjándu öld og hina tuttugustu leggur
Sverrir þó ef til vill meiri áherzlu á hinn félagslega þátt, og svo er og í
mörgum ritgerðum hans um íslenzka sögu.
Sverrir ritaði miklu meira um almenna sögu en íslenzka, en þar liggja
þó eftir hann ýmsar ágætar ritgerðir. Má ef til vill telja fremstar í flokki
nokkrar ritgerðir um sjálfstæðisbaráttu Islendinga á nítjándu öld, til dæm-
is hina frábæru ritgerð hans um íslenzka stjórnmálahugsun og Jón Sig-
urðsson, 1951 (birt sem inngangur að úrvali úr ræðum og ritgerðum Jóns
Sigurðssonar) og ritgerð um áfanga á leið íslenzkrar sjálfstæðisbaráttu
í Andvara 1968. Sverrir gaf út blaðagreinar Jóns Sigurðssonar, og eru
komin út af þeim tvö bindi, með formála, mikilli ritgerð. Ymsar fleiri
ritgerðir birti Sverrir um íslenzka sögu, þar á meðal nokkrar um sögu
íslenzkrar verkalýðshreyfingar.
Sverrir Kristjánsson sagnfræðingur var hann kallaður, en það er þó
hálft í hvoru rangnefni, starfssvið hans var miklu víðara. I nærfærnum
minningarorðum um hann segir vinur hans Skúli Þórðarson, að hann
„langaði mest til að vera óháður rithöfundur". Mun það sannmæli. Oháð-
ur rithöfundur samkvæmt þeirri evrópsku hefð sem var í gildi frá því að
blaðaveldið hófst á fjórða áratug fyrri aldar og nokkuð fram á þessa öld.
Raunar var Sverrir frábær blaðamaður í hjáverkum. Blaða- og tímarita-
greinar eru stærsti hlutinn af ritverkum hans, og þar var hann ekki við
eina fjölina felldur um efnisval. Bókmenntasaga, pólitík, mannlýsingar,
ritdómar, og síðast en ekki sízt listrænn skæruhernaður dægurgreina hans.
Ekki er kunnugt hversu margar ritgerðir og greinar Sverrir Kristjánsson
birti í blöðum og tímaritum, en þær skipta hundruðum. I þessu tímariti
birti hann hátt í fimmtíu greinar, hina fyrstu í fyrsta hefti fyrsta árgangs,
en í þessu hefti birtist síðasta ræðan sem hann flutti. Telst mér til að eftir
hann liggi 450—460 blaðsíður í Tímaritinu. En mest skrifaði hann í Þjóð-
viljann, líklega fjórum til fimm sinnum fleiri greinar en í Tímaritið. Er þá
margt ótalið í öðrum blöðum og tímaritum. Sverrir var mjög vinsæll út-
varpsfyrirlesari; samkvæmt spjaldskrá ríkisútvarpsins hefur hann komið þar
fram um 140 sinnum, og eru þá frátaldir upplestrar, viðtöl og þ. u. 1. En
mikill hluti þess efnis hefur einnig komið á prent í bókum og tímarit-
um. Að líkum lætur að úr þessum sjóði mætti safna í nokkrar bækur, jafn-
vel þó aðeins væri tekið úrvalið, og væri auðvitað hin mesta nauðsyn að
gefa út nokkra flokka af sagnfræðilegum ritgerðum Sverris. I bókinni
Rœöur og riss (1962) var reyndar safnað saman um fjörutíu ritgerðum
98