Tímarit Máls og menningar - 01.07.1976, Blaðsíða 85

Avarp
inu hefur nú þegar haft mikil og hvetjandi áhrif á íslenskt tónlistarlíf.
Mér finnst hlutverk tónskálds í íslensku samfélagi svipað sem gerist í
öðrum löndum. Nú er mikið rætt og ritað um hvert hlutverk tónskálda
og tónlistar sé. Ég treysti mér ekki til að skilgreina þetta hlutverk í stuttu
máli, né gera grein fyrir vandamálum nútímatónlistar. Því ber ekki að
leyna að svonefnd nútímatónlist eða framúrstefnutónlist höfðar til fremur
fámenns hóps manna, sem að vísu fer ört stækkandi. En það rýrir ekki
gildi hennar. Tónlist verður ekki metin eftir því hve til margra hún höfðar
— það er líka ákaflega erfitt að beita hér höfðatölureglunni. Það eru for-
réttindi góðrar listar að höfða eklci eingöngu til einnar kynslóðar heldur
margra.
Tónlist í Evrópu er dýnamísk í eðli sínu. Þess vegna er hún síbreytileg.
En það er til verulegur hópur tónlistarunnenda sem erfitt á með að átta
sig á nútímatónlist. Það þarf ekki að vera ókostur. Einföld list og banöl
er auðskiiin, og hættir þess vegna að leita á manninn. List sem flóknari
er og erfiðari er manninum gáta sem leysa þarf — verðugt viðfangsefni.
Eðli mannsins er að leita sér reynslu, þekkingar og skilnings. Ég held að
þetta sé ástæðan fyrir því að nútímatónlist hefur samfélagslegt gildi, jafn-
vel þótt áhrif tónlistar séu margræðari en ýmissa annarra listgreina.
I fornri kínverskri bók er að finna eftirfarandi samtal: Hvers vegna
iðkar þú tónlist, spyr Me-Ti. Og einn af nemendum Konfúsíusar svarar:
Til að iðka tónlist. Þá segir Me-Ti: Hefði ég spurt byggingarmeistara hvers
vegna har.n reisti hús hefði hann svarað að hann gerði það til að skýla
fólki fyrir regni og kulda.
Mér virðist að tónskáld og tónlistarmenn hafi skilið þá staðreynd að
nútímatónlist hefur mikilvægu samfélagshlutverki að gegna. Þeir hafa í
vaxandi mæli reynt að gerast virkari í mótun og framvindu þjóðfélagsins
með list sinni.
Það er mikilvægt að við lítum á tónlist sem eðlilegan þátt lífsins.
Bandaríska tónskáldið John Cage bendir á, að ef við aðskiljum músikina
frá lífinu, þá fáum við það sem kallað er list eða samsafn meistaraverka.
Þessi aðgreining hindrar okkur í að lifa og þannig er nútímatónlist kannski
ekki eins mikil list og hún er líf.
En hvert er samfélagslegt hlutverk tónlistarinnar? Ég held að ekkert
eitt svar sé til við þeirri spurningu. Mér finnst þó gríska tónskáldið Iannis
Xenakis komast nálægt svarinu þegar hann segir: Músik hefur aðeins til-
179