Tímarit Máls og menningar - 01.07.1976, Blaðsíða 31

Shakespeare á meðal vor — Vélin Mikla
III
Það kemur þannig smám saman í ljós, að í veröld Shakespeares er lífið
harmleikur í eðli sínu. En áður en horfið er að hinum miklu ráðgátum í
Hamlet, er rétt að glöggva sig enn á þeirri veröld, og verða þess vís að hún
er raunverulegur mannheimur. Sá heimur sem vér lifum í. Enn skal rakinn
gangur Yélarinnar Miklu, frá skör hásætisins til stræta Lundúnaborgar;
frá ráðsal konungs til dýflissu Turnkastala.
Hinrik sjötti og hertoginn af Klarens hafa verið myrtir, Játvarður fjórði
er látinn. í tveim fyrstu þáttum Ríkarðs þriðja þjappar Shakespeare saman
ellefu löngum árum sögunnar, svo sem væru þau ein vika. Þarna er aðeins
Ríkarður og þau þrep sem hann á enn óstigin á leið sinni upp í hásætið.
Sérhvert þrep er lifandi maður. Að lokum eru aðeins eftir tveir synir hins
látna konungs. Einnig þeir verða að deyja. Það er nokkuð af snilld Shake-
speares, að þegar hann vinnur úr sögunni, hefur hann hreinsað hana af
öllum lýsingum, allri frásögn, næstum því sjálfum söguþræðinum. Þetta
er sagan leyst úr allri mærð.
Söguleg nöfn, eða bókstafleg nákvæmni um söguleg atvik, er ekki það
sem máli skiptir. Um gang mála er allt satt; mér er næst að segja: sannara
en satt. I þessari löngu, endalausu viku Shakespeares kann að vera morg-
unn, kvöld, eða nótt. Tími er ekki til. Hér er sagan ein að verki, næsmm
áþreifanleg. Það er nótt; ein af þessum launkviku nótmm, þegar konungs-
ríkið allt á örlög sín undir ráðstefnu sem haldin er í kastalanum, ef til vill
undir einni rýtingsstungu. Ein þessara sögunótta, þegar loft er þyngra en
að vanda og stundirnar lengri. Þegar beðið er fregna. Shakespeare semr
ekki aðeins söguna á svið, hann setur sálarlífið á svið, bregður upp stórum
myndum af því, þar sem vér sjáum í eigin barm.
Ríkarður hefur þegar náð völdum sem konungsverndari. I kóngshöll-
inni eru tvær hræddar konur: konungsmóðir og ekkjudrottning. Hjá þeim
er tíu vetra sveinn að leik, sonur annarrar, sonarsonur hinnar. Erkibiskup-
inn er kominn. Þau bíða öll, hafa aðeins eitt í huga: Hvað gerir Ríkarður?
Einnig drengnum er kunnugt um sögu ættarinnar, sögu landsins, nöfn
þeirra sem hafa verið myrtir. Eftir fáeina daga, fáeinar smndir, verður hann
bróðir konungsins. Eða . . . Sveinninn læmr falla gálaus orð, sneiðir að
hinum volduga föðurbróður sínum. Drottningin ávítar hann.
ERKIBISKUPINN í JÓRVÍK: Góða frú, ekki’ að snupra blessað barnið.
ELSABET DROTTNING: Smár ketill hefur einnig eyru.
125