Tímarit Máls og menningar - 01.07.1976, Page 106

Tímarit Aldls og menningar
„aldrei gætu gerst hér á Islandi'' séu
nær okkur en við viljum kannast við,
hvort heldur við lítum til fortíðarinnar
eða í eigin barm? Eg held það hljóti að
vera nokkuð góð bók sem vekur slíkar
spurningar.
Eg hef spurt nokkra af lesendum
Haustskipa hvort þeim hafi þótt bókin
skemmtileg. Svarið hefur undantekning-
arlaust verið: Nei. Þar skilur milli æs-
ingaskrifa af kynþætti sorpblaða-
mennsku og góðrar heimildasögu að í
þeirri síðar nefndu getur höfundur að
vísu leyft sér að skemmta um hinn
óskemmtilegasta hlut eins og meistari
Jón, en hann lætur lesanda aldrei
gleymast það lengi í einu að hluturinn
er í sjálfu sér óskemmtilegur, skelfileg-
ur. Haustskip hefur þessi einkenni góðr-
ar heimildasögu. Þar er sögð saga af
hörmulegum atvikum, án tilfinninga-
semi og án kvalalosta, á þann hátt að
af henni má læra.
Bókin er öll hin vandaðasta að frá-
gangi. Aður hefur verið um það getið
hvílíkur kostur það er að hafa heim-
ildatilvísanir á spássíum. Þá er líka
mesti fengur að þeim sýnishornum
heimildanna sem myndir eru birtar af,
bæði innan um aðaltextann og í við-
bæti. I viðbætinum er sérstök ástæða til
að vekja athygli á blaðsíðum úr þræla-
skrá Stokkhússins sem segja langa sögu
nærri því án orða, gefa m a kost á að
skoða eigin augum þann mun sem verið
hefur á dómhörku íslenskra valdsmanna
og embættisbræðra þeirra annars staðar
i ríki danakóngs. Myndir Hilmars Þ.
Helgasonar auka enn gildi bókarinnar
og bera því, auk listrænna verðleika
sem ég er varla dómbær um, órækt
vitni að hann hefur lesið bókina vel.
Björn Th. Björnsson hefur hér unnið
úr hinum merkustu heimildum og á lof
skilið fyrir að hafa dregið þær fram og
200
séð hvað í þeim bjó. Um það má deila
til eilífðarnóns á hvern hátt hefði verið
hægt að vinna enn betur úr þessum
iieimildum og gera af þeim enn áhrifa-
meiri bók ef einhvern veginn öðruvísi
hefði verið að farið. En hvað sem ölium
slíkum vangaveltum líður eru Haust-
skip prýðilegt verk.
Vésteinn Olason.
MANNSHUGURINN
í RÁÐGÁTUFULLUM
HEIMI1
í bók sinni f jallar Páll Skúlason um ýms-
ar heimspekilegar ráðgátur, sem mönn-
um eru hugstæðar nú á dögum, einnig
þeim sem enga beina snerting hafa
við hina lærðu heimspeki. Bókin er
ekki heldur ætluð heimspekingum ein-
um. Höfundur þræðir hinn vandrataða
meðalveg að skýra flókið efni á Ijósu
alþýðlegu máli án þess að hvika um of
frá boðorði nákvæmninnar.
Aðalhluti bókarinnar skiptist í þrjá
meginþærti, 18 kafla alls. í knöppu
rúmi gerir höfundur grein fyrir ýmsum
vanda, sem leikmenn velta fyrir sér án
þess þá gruni að hann býður lærðum
heimspekingum einnig örðugar ráðgát-
ur. Þær eru því sammannlegar og snerta
framar öllu manninn sjálfan. Hver er
staða hans og ætlunarverk í tilverunni?
Á þessari umbyltingaröld verður mönn-
um tíðrætt um firring og rótleysi innan
samfélagsins, einstaklingurinn sjái ekki
tilgang í lífi sínu, finni ekki sjálfan
sig, en óvissan trufli persónuleikaþróun
hans. Af þessu sprettur hin knýjandi
spurn: Hver er ég? Aðeins eintak ákveð-
1 Páll Skúlason: Hugsun og veruleiki.
Brot úr hugmyndasögu. Hlaðbúð
1975. 104 bls.