Tímarit Máls og menningar - 01.07.1977, Blaðsíða 62

Tímarit Máls og menningar
Samband Péturs við fjölskyldu sína hefur þannig verið mjög ópersónu-
legt. En vinnudagur Péturs var langur:
— vinnur tíu stunda vinnudag á vinnustað — stundutn tólf — kemst
upp í fjórtán stöku sinnum —
(15)
segir um hann. Þess vegna væri hugsanlegt að Pétur hefði nánara sam-
band við vinnufélaga sína sem hann eyðir mestum tíma með. Sú er þó
ekki raunin. Það sýnir sig að vinnufélagar hans taka varla eftir hvort
hann hefur mætt í vinnu eða ekki. Samskipti manna á vinnustað eru
ópersónuleg, umræður snúast aðallega um klám og drykkjuskap. Séu
menn spurðir álits á stöðu sinni kemur á þá fát.
Viljið þið vera eitthvað annað? Eruð þið ánægðir með að vera það, sem
þið eruð? Ánægðir? Hvað áttu við, maður? Ánægðir? — —
(70—71)
Stéttarvitund þessara verkamanna er lítil. Þeir hugleiða ekki þjóðfélags-
stöðu sína eða hvort þeir fá réttláta þóknun fyrir tíu stunda vinnudag.
Hér hefur því orðið mikil breyting frá því sem var meðal verkamanna
í kaupstað bernskusamfélagsins.
Til viðbótar því sem hér hefur verið sagt um umhverfið sem Pétur
yfirgefur — nútímaþjóðfélagið — skulu nú athuguð nánar viðbrögð
hinna ýmsu aðila þjóðfélagsins við hvarfinu í því skyni að varpa skýrara
ljósi á eðli þjóðfélagsins.
Stéttarvitund verkamanna er óskýr. Þeir gera sér þess vegna litla grein
fyrir framlagi sínu til reksturs þjóðfélagsins og engin hætta er á að þeir
ofmeti það. Öðru máli gegnir um yfirstéttina, hún hefur mjög ákveðnar
hugmyndir um sjálfa sig og stöðu sína í þjóðfélaginu. Þetta skín út úr
ýkjukenndri lýsingunni á viðbrögðum yfirstéttarinnar við hvarfi Péturs.
Þar eru menn sem vanmeta ekki starf sitt né framlag í þágu þjóðfélags-
ins. Þetta eru sérmenntaðir menn sem skipuleggja og stjórna þjóðfélag-
inu „fyrir“ lýðinn, hugsa jafnvel fyrir hann. Fyrir allt þetta telur yfir-
stéttin sig eiga rétt á að bera meira úr býtum en „sauðsvartur almúginn“
og hún getur verið sæmilega örugg fyrir óþægilegum kröfum frá múgn-
um þar sem hugmyndir yfirstéttarinnar móta vitundarlíf fjöldans.
172