Tímarit Máls og menningar - 01.07.1977, Side 95

Evrópukommúnismi
það lýðræðislegra og réttlátara. Þannig hafa viðhorf kommúnistaflokk-
anna einkennst af æ meiri endurbótaviðleitni. Gagnrýnin á stalínismann
frá vinstri byggist hins vegar á því að hin stalíníska þróun hafi ekki
verið afleiðing byltingarinnar heldur hafi hún orðið vegna þess að bylt-
ingin var ekki nógu altæk.
Kínverjar hafa mjög heint spjótum sínum gegn vígorði Krústjoffs um
„friðsamlega samhúð“ á alþjóðavettvangi. En byggist ekki utanríkisstefna
kínverja nú á því sama í stað þess að miðast við „alþjóðahyggju öreig-
anna“?
Nei, ég fellst ekki á það. Kínverjar hafa ætíð lagt mikla áherslu á
frelsun þriðja heimsins. Slík frelsun mun að þeirra mati leiða til kreppu
heimsvaldastefnunnar vegna þess að hún sviptir hana efnalegum grund-
velli sínum. Þetta er nokkuð einfeldnisleg framtíðarsýn en hún er frá-
brugðin þeirri sem Sovétríkin aðhyllast. Krústjoff og síðar Brésnéff
hafa mótað stórveldastefnu sem miðast við að skapa heimsveldi með því
að halda uppi samskiptum við bandaríkjamenn sem byggjast á gagn-
kvæmum skilningi og samkeppni. Með því er sovétmönnum tryggður
sinn sess sem meðstjórnendur heimsins, jafnframt því sem þeir eru
háðir tæknilegri og efnahagslegri samvinnu við Bandaríkin. A sama
tíma reyna Sovétríkin að ná fótfestu þar sem heimsvaldastefnan á í
örðugleikum. Það er ekki hægt að segja með réttu að kínverjar hagi sér
svipað. Jafnvel þótt stefna kínverja sé samsett og oft röng er Kína ekki
stórveldi sem stefnir að því að deila heimsyfirráðum með Bandaríkj-
unum.
Þú leggur mikla áherslu á að setja kenningasmíð og stefnu kínverja
fram sem andstalíníska. En það athyglisverða við Kína er samþætting
andstalínisma og stalínískra þátta sem oft er mjög áberandi. Það mót-
sagnakennda við stefnu kínverja er einmitt þessi gagnrýni á stalínismann
í nafni Stalíns.
Það er ekki hægt að segja að hún sé gerð í nafni Stalíns. En það er
rétt að í henni er viss mótsögn — það finnst mér líka. En þannig birtist
hún kínverjum ekki, í þeirra augum er allt á hreinu. Því miður setja
hinir kínasinnuðu ml-hópar í Evrópu fram mjög fátæklega og ófull-
komna mynd af kínverska „fyrirbærinu“. En þegar allt kemur til alls
vitum við hvað kínverjar segja og aðhafast þrátt fyrir tilvist ml-hópanna
og þrátt fyrir lélegan áróður kínverja sjálfra. Það sem við vitum fellur
hins vegar ekki í kramið hjá kommúnistaflokkunum því það varpar rýrð
205