Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.07.1977, Page 102

Tímarit Máls og menningar - 01.07.1977, Page 102
Tímarit Máls og menningar sem Halldór Laxness er löngu frægur fyrir. Sama má raunar segja um flestar aðrar mannlýsingar bókarinnar, hnit- miðaðar og skýrar og oft eilítið skop- færðar. Það er í rauninni furða hve margir koma við svo stutta sögu, en höfundur hefur valið þann kost að marka þessu stutta skeiði ævi sinnar stað í tímanum og gefa því merkingu með því að miða það við sundurleitan hóp einstaklinga sem — flestir af tilviljun — eiga með honum samleið einhverja stund úr ár- inu sem frá er sagt. Mestur er þar hlutur Jóns Pálssonar frá Hlíð sem verður að e.k. kontrapunkti í þessari mynd af listamanninum ungum. Jón Pálsson verður listamaðurinn sem á sína lútu en spilar aldrei, líklega frumdæmi margra persóna í bókum HL, þeirra sem birta andstæðuna milli hugsjónar og veruleika. I fyrstu kann lesanda að finnast und- arlegt og aðalefni bókarinnar óviðkom- andi hve tæpt er á örlögum eða ævi- ferli margra, sem af tilviljun ber fyrir höfundinn, án þess að þeir hafi í raun og veru minnstu áhrif á hann eða lífs- hlaup hans. En einmitt þessi dæmi valda því að smátt og smátt fara að sækja að lesandanum spurningar: hversvegna? Hversvegna verður einn skammlífur ó- gæfumaður, annar metnaðarlaus utan- garðsmaður (en kannski gæfumaður) í erlendri borg í áratugi, en sá þriðji heimsþekktur listamaður? Þessum spurn- ingum er ekki svarað í sögunni enda þykist höfundur sjálfsagt ekki vita svar- ið. Þó er ekki laust við að á einum stað sé gefið undir fótinn íslenskri for- lagatrú fornri um gæfumenn og ó- gæfumenn, sem líkt og bera örlög sín utan á sér, en það er þegar formand Scheuermann kveður ógæfumanninn Jón Pálsson frá Hiíð með þessum ummæl- um um höfund bókarinnar: Jeg tror han har en stor fremtid for sig. Flestir íslenskir höfundar endurminn- inga kosta kapps um að tala vel um alia og best um þá sem allir hafa talað vel um áður. Þetta er auðvitað dyggð í sjálfu sér, þótt hún togist reyndar á við aðra dyggð, sannleiksástina, en ekki vænleg undirstaða góðra bóka eða skemmtilegra. En menn eru orðnir svo vanir þessu að þeir hrökkva við — þrátt fyrir fyrri reynslu af skrifum HL — þegar hann setur á blað dálítið stráks- leg ummæli um þau mikils virtu þjóð- skáld, Einar Benediktsson og Matthías Jochumsson. Það er þó harla fróðlegt að lesa um það hverjum augum hann hefur litið á ýmis okkar helstu skálda, bæði þegar hann var sautján ára og reyndar síðar, en auðvitað mega menn ekki rugla saman persónulegum vitnis- burði af því tagi, sem hér er um að ræða, og einhvers konar fræðimennsku. Frásögnin af samræðum þeirra Halldórs og Jóns Helgasonar um samtímaskáldin er ágæt og merkileg heimild um smekk og afstöðu næmra ungra manna um 1920. Allt sem segir frá bóklestri og bókakynnum í Ungur eg var er vita- skuld hið merkasta heimildarefni. Það er t. d. eftirtektarvert hvað það er í verkum Strindbergs sem hrífur Hall- dór og leiðir hann á vit þessa meistara. Ungur eg var er í heild ákaflega læsileg bók og vel gerð. Hins vegar gerir fjarlægðin frá persónunum, hið ólympska viðhorf, það að verkum að lesanda getur stundum þótt kuldalega og jafnvel þóttalega sagt frá, og sjálf- sagt fellur mönnum sú afstaða misvel í geð. En því má ekki gleyma að hún er nátengd ýmsum bestu kostum bókar- innar, svo sem hinni hófstilltu kímni. 212
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116

x

Tímarit Máls og menningar

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.