Tímarit Máls og menningar - 01.03.1979, Blaðsíða 39

Endurreisn eða auglýsingamennska
lið leikhússins sér ekki skýra grein fyrir því að hvaða marki það keppir
með list sinni er viðbúið að það láti undan kröfum markaðarins, sýni það
eitt sem „fólk vill sjá“, eins og það heitir, og gefist upp við að hafa áhrif
á smekk áhorfenda og móta skoðanir þeirra.
Þessi tilhneiging er auðvitað til hjá öllum leikhúsum sem verða að bjóða
framleiðslu sína til sölu á frjálsum markaði. Þó virðist mér hún hvergi
hafa komið jafn skýrt í ljós og hjá Leikfélagi Reykjavíkur á undanförnum
árum. Eg hef að vísu ekki aðgang að bókhaldi félagsins og öðrum gögnum
þess og get því ekki fært óyggjandi sönnur á þessa fullyrðingu, en sem
reglulegur leikhúsgestur fæ ég ekki betur séð en félagið sé komið hættu-
lega langt út á braut skemmtanaiðnaðarins. Þessi þróun hefur haft marg-
víslegar afleiðingar fyrir listræna stöðu hússins sem ekki er ástæða til að
ræða sérstaklega hér.
I sambandi við leikritunina finnst mér sérstök ástæða til að benda á að
í ýmsum tilvikum hefur innlend framleiðsla tekið við því hlutverki sem
erlendir afþreyingarleikir gegndu áður. Reynslan hefur sýnt að fólk unir
sér aldrei bemr í leikhúsinu en þegar saman fer hefðbundið frásagnarform
og þjóðleg skemmtan og við það hafa forráðamenn hússins einfaldlega
miðað verkefnaval sitt. Þeir hafa opnað dyr leikhússins fyrir höfundum,
eflaust í góðri trú um að þeir væru að gera bókmenntunum stórgreiða en
einnig í trausti þess að þeir yrðu ekki hlunnfarnir í þeim skipmm. Frá
viðskiptalegu sjónarmiði er aðalkosmrinn við leikrit Kjartans Ragnarsson-
ar, Jónasar Arnasonar og jafnvel Birgis Sigurðssonar ekki sá að þau eru
íslensk, heldur sá að þau hafa skilað af sér góðum ábata. Mér þykir því
æði margt benda til þess að á bak við talið um blómann í íslenskri leik-
rimn leynist lævísleg auglýsingamennska, en engin raunveruleg stefnu-
breyting af hálfu leikhússins. Það hefur lagað sig að kröfum neytendanna
og glatað því fmmkvæði sem er forsenda listræns þroska. Auðvitað er
nauðsynlegt að dylja þessa staðreynd fyrir sjálfum sér og öðrum. Og þá
kemur goðsögnin um gróskuna í góðar þarfir, því að hvernig er hægt að
saka leikhús sem sýnir helst ekki annað en íslensk leikrit um að vera úr
tengslum við innlendan vemleika? Þannig hentar talið um blómann í ís-
lenskri leikrimn ágætlega til að draga fjöður yfir stefnuleysi leikhússins og
vanmátt þess til að takast á við vanda þess þjóðfélags sem það er hluti af.
Og önnur leikhús hafa enga ástæðu til að afhjúpa þessa goðsögn, því að
fari jafn illa fyrir þeim og Leikfélagi Reykjavíkur kann að vera þægilegt
fyrir þau að grípa til hennar líka.
29