Tímarit Máls og menningar - 01.03.1979, Blaðsíða 85

Dymbilvaka, skáldið í vitanum
af innri baráttu; í II. hluta er aftur á móti stigið skref afmr á bak og skoðuð
hin ytri öfl og viðbrögð skáldsins við þeim.
Skilin milli II. og III. hluta em jafnvel greinilegri. í I. og II. hluta var
borin upp spurning, eða a. m. k. vandamál sett fram: skáld í vanda, tryllt-
ur heimur. III. og IV. hluti em eins konar svar. IIII. hluta er viss friður og
ró, sem er andstætt ofsafengnu umróti fyrri hlutanna tveggja.
I upphafi kveður þegar við nýjan tón: Fyrsta línan felur í sér kyrrð sem
fram til þessa hefur lítið borið á (þó að tiltölulega kyrr atriði komi fyrir
í I. hluta). Þar næst kemur lausn úr viðjum, frá hinum þunga hjartslætti
I. hlutans. Er það dauðinn eða aðeins lausn frá fyrri skelfingum? Hér kem-
ur afmr vindurinn sem greiddi hið vota hár stjörnunnar (1,92) og hliðskip-
uð vindinum er hönd mánans. Nú er máninn hálfur, sem bendir til að
nokkur tími sé liðinn. Þannig virðist sem skáldið hafi loksins fundið þá
huggun, þá hjálparhönd sem hann þráði. Hins vegar benda skógartrén til
einhvers staðar langt frá Reykjanesi. Það er ómögulegt að segja á hvaða sviði
kvæðisins þessi lausn á sér stað og hvort yfirleitt eru nokkur tengsl í tíma
eða rúmi við aðra hluta þess, fram yfir það að III. hluti er setmr á milli II.
og IV. hluta.
Viðlagið, „Og kóralforspil hafsins hefst að nýju“, undirstrikar friðinn í
þessum hluta, og ásamt öðmm óíslenskum myndum gefur það honum fram-
andlegan blæ.
III. hluti er fullur af angurværð. Þar kemur fram óljós endurminning
um forna ást — eða kvæði um ást sem löngu er liðin (III,9), mynd grassins
sem fúnar á vetri í hlöðu, síðsumarstaðan sem velkist á vellinum, feigðar-
orð skráð á haustlaufin. Og enn: „Feigðin sem grípur fast um klukku-
strenginn / og fellir þungan hjálm að eymm mér“ (III,14—15); hér kveður
afmr við hin dumba klukka.
Öll þessi atriði benda til liðins tíma og staðar langt í burtu, minninga
sem koma í huga skáldsins þegar hann er í nauðum staddur. Myndir dauða
og hrörnunar mætti sjá sem feigðarboða eða sem minningu um fyrri dauða
og endurholdgun.
í þessum hluta er mikið beitt tvöfaldri merkingu orða sem gæti tengt
hann við aðra hluta kvæðisins. Sögnin fletta (III,3) er nomð um að blaða
í bók, blað (111,2,13) má nota bæði um laufblað og blað í bók og ennfrem-
ur er sögnin lesa (111,20,25) tvöfaldrar merkingar. Náttúrumyndirnar yfir-
gnæfa þessar bókarlíkingar, en eigi að síður mætti af þeim ráða að allur
75