Tímarit Máls og menningar - 01.02.1985, Blaðsíða 59

Um Völundarkviðu
drottning hans og dóttir þeirra Böðvildur, fá hvert um sig gersemar við sitt
hæfi. Sjálfum konunginum smíðar Völundur silfri sveipaðar skálar úr
höfuðkúpum sona hans. Slíkar gersemar, þó eitthvað séu úr öðru efni hið
innra, reiða örlátir höfðingjar fram á góðri stund til að veita gestum sínum
hlutdeild í dýrum veigum. I Völundarkviðu kynnumst við ranghverfu
konunglegs örlætis og höfðingslundar, því að segja má að Völund beri heim
í garð hjá Níðaði með hreinum ósköpum og að viðtökurnar sem hann
hlýtur hjá konungi séu eftir því. Ber því að skilja skálasmíðina í þessu
samhengi. Hún felur í sér hárbeitta íróníu sem mildast síst við það að
konungurinn gerir sér fyrst í stað enga grein fyrir því hvers kyns gripi hann
hefur þegið, og gildir hið sama um bæði drottningu og Böðvildi.
Onafngreind drottning Níðaðar fær senda gimsteina frá Völundi sem
hann hefur gert úr augum sona hennar. Nú mætti spyrja hvort kaldhæðnin
byggist hér að nokkru leyti á því að sveinarnir tveir hafi verið augnayndi
móður sinnar. Um það segir þó ekkert í kvæðinu. Hins vegar er það
drottningin sem skoðar Völund augum og hefur orð á því, að því er virðist í
áheyrn hans, að augun í honum séu áþekk ormsaugum. Er þannig fulls
samræmis gætt þegar Völundur velur augu sona hennar sem efnivið í gjafir
handa henni.
Böðvildi konungsdóttur smíðar Völundur brjóstkringlur úr tönnum
bræðra hennar. Böðvildur er dálítið barnaleg og glysgjörn og hrósar baugi
sínum brotnum. Hvort heldur sem hún hefur skilið eða skynjað mátt
baugsins, leggur hún í mikla hættu þegar hún biður Völund um að gera við
hann. Skartgirni hennar og grunnhyggni sóma sér vel í einfaldri sál.
Brjóstkringlurnar hæfa einmitt Böðvildi, því að þær er hægt að hengja utan
á sig.
Næsta stig hefndarinnar er þungun Böðvildar. Er það heildstætt atriði, ef
svo má að orði komast, að því leyti að það bitnar á öllum þrem meðlimum
konungsfjölskyldunnar sem eftir lifa á nokkuð svipaðan hátt og dráp
bræðranna tveggja. Milli þessara tveggja atburða er mjög sterkt rökrænt
samhengi. Annars vegar eru kóngsarfar numdir lífi og hins vegar lögð drög
að nýjum en þó gjörsamlega ótækum erfingja. Skiptir þá ekki máli hvernig
lesið er úr alkunnum tvískinnungi Völundarkviðu, það er að segja hvort
Völundi er einber hefnigirni í huga þegar hann undir lok kviðunnar býður
konungi að vinna eiða að því að þyrma Böðvildi og ófæddu afkvæmi þeirra
Völundar og hennar, eða hvort einhver umhyggja leynist að baki orða hans.
Sé hefnigirnin einráð, má ætla að svívirðing valdi sárum í þeim stað þar sem
áður greru vonir. Sé hins vegar einhver samúðarögn í ræðu Völundar, er ef
til vill látið að því liggja að sneið af konungsdæmi Níðaðar lendi þar sem síst
skyldi.
TMM IV
49