Tímarit Máls og menningar - 01.02.1985, Blaðsíða 104

Tímarit Máls og menningar
sama streng í bók sinni Skáldsaga Dostoévskís Glæpur og refsing, sem er
einkum ætluð kennurum í bókmenntum. Bélof lætur sér ekki nægja að
útskýra hálfgleymd orð og tíunda samviskusamlega það sem vitað er um
Pétursborg ársins 1866, um glæpafaraldur, vændi, málaferli, ritdeilur og
fleira úr þeim tíma sem endurómar í skáldsögunni. Hann kemst svo að orði í
inngangskaflanum:19
Með persónu sinni refsar Dostoévskí þeim sem neita því að mannlífið sé heilagt og
sýnir fram á, að hver einstaklingur er heilagur og ósnertanlegur og að í þessum
skilningi eru allir menn jafnir. Mannlegur virðuleiki og manngildi byggja ekki á
einhverjum siðferðilegum eða andlegum yfirburðum, ekki á því að tiltekinn maður
sé „skynsamur", „góðviljaður" eða „góð sál“ heldur blátt áfram á því, að hver
manneskja er mikilvæg. Allt — jafnvel hinir æskilegustu mælikvarðar hins góða,
sanna og skynsamlega, fölnar frammi fyrir mikilleik og mikilvægi sjálfrar hinnar
mannlegu veru, frammi fyrir andlegu lífi hennar.
Hinn sovéski bókmenntafræðingur er bersýnilega kominn alveg upp að
hlið Dostoévskís sjálfs í túlkun sinni. Svo mikið er víst, að hann er kominn
óralangt frá því hagræðingarsiðgæði sem í sögu Sovétríkjanna var stundum
kennt við stéttvísi og skipti fólki í raun í þarfa menn og óþarfa fyrir glæsta,
rétta og skynsamlega framtíð, sem aldrei kom, því miður. Siðferði, sem
afskrifaði þá „óþörfu" hiklaust í nafni hins „nýja sannleika“ — rétt eins og
Rodíon gerði Raskolnikof, sem lyfti öxi yfir höfði gamallar kerlingar einn
fúlan svækjudag í Pétursborg sumarið 1865.
Heimildir
1. Dostojefskis Breve i Udvalg. Athenæum, Köbenhavn 1943, bls. 151
2. Breve i Udvalg, bls. 91
3. F. M. Dostoévskí: Písma I —III, M-L 1929—1934, II. bindi bls. 608
4. Písma, 1. bindi, bls. 411
5. Písma, 1. bindi, bls. 417—420
6. Breve i Udvalg, bls. 228
7. Um sköpunarsögu verksins sjá ma. F. M. Dostoévskí: Sobranie sotsjineníí,
GíKhL, Moskva 1957, V. bindi, bls. 577 og áfram. Einnig J. Karjakín: Samoob-
man Raskolnikova, Moskva 1976
8. Dostoévskí. Sobr. sotsj. V. bls. 585
9. Drögin að Glæp og refsingu voru fyrst birt 1931, en nú síðast í 30 binda
heildarútgáfu á verkum Dostoévskís: Polnoé sobraníe sotsjineníi, Naúka, Len-
ingrad 1973, VII. bindi, bls. 5—213. I þessari ritgerð er vitnað til þessa efnis eins
og það er notað í bók V. S. Bélofs Roman F. M.Dostoévskogo Préstúpleníe í
nakazanie. Kommentaríí, Leníngrad 1979, bls. 9 — 24, en einnig í athugasemdum
við skáldsöguna í Sobr. sotsj. V. bindi, 1957

94