Tímarit Máls og menningar - 01.02.1985, Blaðsíða 143

Mannleg greind (1967), Frumleg sköp-
unargáfa (1976) og nú síðast sú bók,
sem hér er til umfjöllunar. Allar eiga
þessar þrjár bækur það sammerkt að
fjalla um vitundarlíf mannsins. Er eitt
svið tekið fyrir í hverri bók. Efnistök
eru á marga lund hliðstæð, einkum í
tveimur síðustu bókunum. Raktar eru
kenningar fræðimanna og gerð grein
fyrir rannsóknum á þann veg að glöggt
yfirlit fæst yfir bæði þróun fræðasviðs-
ins og stöðu þess nú. Jafnhliða dregur
höfundur ályktanir sínar. Fljótt á litið
getur þetta virst heldur ófrumleg vinna
og þjóna litlum öðrum tilgangi en að
auðvelda mönnum yfirsýn. En svo verð-
ur það ekki í höndum dr. Matthíasar.
Heimildir þær, sem hann dregur að,
verða honum í raun tilefni til sjálfstæðr-
ar og frumlegrar rannsóknar. Honum er
frábærlega vel lagið að leiða í ljós kjarna
hvers máls á skýran og hnitmiðaðan hátt
og fella framlag annarra svo vel að eigin
umræðu, að úr verður samfelld, rökrétt
og sjálfstæð frásögn. Naumast gæti þetta
þó talist kostur, ef dr. Matthías væri
ekki jafnframt gæddur þeim eiginleika
að vilja ávallt hafa það sem sannast
reynist. Eg hef ekki orðið þess var, þar
sem ég þekki til, að honum hætti til að
hnika skoðunum annarra sér í vil eða
færa úr lagi, eins og mörgum verður á.
Hann kann það lag að láta hvern mann
njóta sannmælis, en gagnrýna jafnframt
af fullri einbeittni og með góðum rök-
um. Gott dæmi um þetta er umfjöllun
hans um kenningar Freuds í þessari bók.
Dr. Matthías gagnrýnir margt í kenning-
um Freuds af fullri einurð, sýnir fram á
veilur hans og einsýni. Engu að síður
dylst ekki virðing dr. Matthíasar fyrir
mikilleik og snilligáfu Freuds.
Sú rannsóknaraðferð, ef svo má segja,
sem einkennir þessar þrjár bækur, er
Umsagnir um bakur
vissulega til fyrirmyndar, mjög lær-
dómsrík og aðall vandaðrar fræði-
mennsku, — og að sjálfsögðu einnig
kennslu. Það er því hverjum og einum
hollt, sem vill kynna sér öfluga og
skólaða vísindalega hugsun, að lesa
vandlega rit dr. Matthíasar. Og það því
fremur sem sú hin merka menntahefð í
húmanískum greinum, sem einkenndi
bestu háskóla Evrópu fyrr á öldinni,
virðist nú sem óðast vera að lúta í lægra
haldi fyrir tæknilegri smásmygli. Dr.
Matthías er svo sannarlega verðugur
fulltrúi þessara gömlu og góðu akadem-
ísku viðhorfa.
Bókin Eðli drauma skiptist í tvo hluta.
Nefnist fyrri hlutinn Svefn og draumar í
Ijósi lífeólisfrœðinnar. Er hann í átta
köflum og tekur yfir þriðjung bókar.
Eins og nafnið bendir til er þar fjallað
um lífeðlislegar rannsóknir á svefni
manna, líkamsbreytingum í svefni, svo
og mismun á heilabylgjum eftir dýpt
svefns og eftir því hvort mann dreymir
eða ekki. Er hér um einkar fróðlegt og
gagnlegt yfirlit að ræða. Seinni hluti
bókarinnar heitir Hugrœnar draum-
frœðikenningar og skiptist hann í ellefu
kafla. Þar er fjallað allítarlega um
draumfræðikenningu Freuds, Jungs,
Adlers og nokkurra annarra. Mjög er
skilmerkilega gerð grein fyrir kenning-
um þessara fræðimanna og afstaða tekin
til þeirra.
Báðir bókarhlutar enda á eins konar
samantekt og ályktunum höfundar (8.
og 19. kafli).
Það lætur að líkum, að engin leið er til
þess í stuttri umsögn að endursegja efni
þessarar efnismiklu bókar, enda naum-
ast ástæða til þess. Varla tel ég mig held-
ur dómbæran að meta gildi hinna lífeðl-
isfræðilegu rannsókna, en ályktanir þær,
133