Tímarit Máls og menningar - 01.11.1986, Síða 49

Bernskan í hugarfarslegu Ijósi
Það að þeim börnum sem sett voru í fóstur eða borin út skyldi fækka ört í
Frakklandi þegar líða tók á 19. öld, verður Shorter sönnun þess að
móðurástin hafi fengið byr undir vængi. Hann álítur jafnframt að með því
að óalgengara varð á þessum tíma að reifa börn sýni það vaxandi áhuga
franskra mæðra á að komast í nána snertingu við börn sín. Af öllu þessu
telur hann óhætt að álykta að „good mothering is an invention of
modernization“ (umhyggjusemi mæðra sé ávöxtur nútímaþróunar). (Short-
er 1976:168)
Ef marka má lýsingu Stones á þróun fjölskyldulífs á Englandi, hefur
„nútíminn" barið þar að dyrum heilli öld fyrr en hann vitjaði franskrar
alþýðu að sögn Shorters. Þannig liggur beint við að ætla að fyrsta iðnríkið
hafi brotið „tilfinningalegri einstaklingshyggju“ braut.
Kenning þeirra Shorters og Stones hefur átt svo miklu fylgi að fagna
meðal bernskusagnfræðinga að hún er nánast orðin rétttrúnaður. (Wilson
1984:184) Samkvæmt henni eru mannlegar tilfinningar háðar sögulegum
skilyrðum, efnahagslegum og lýðfræðilegum. Þannig staðhæfir Shorter að í
samfélögum fyrir daga iðnvæðingar hafi mæður ekki sýnt af sér móðurást
vegna þess að efnahagur þeirra og viðhorf samfélagsins réðu því að þær tóku
búskap og vefnað fram yfir umönnun ungbarnsins. (Shorter 1977:169) Fyrst
eftir að þessar aðstæður breyttust með þróun samfélagsins í nútímaátt gat
móðurástin farið að blómstra. Samkvæmt kenningunni á þetta að hafa gerst
í Vestur-Evrópu á 18. og 19. öld.
Forsendur afskiptaleysiskenningarinnar hafa sætt harðri gagnrýni á síð-
ustu árum. I ítarlegri umfjöllun um rit Stones vefengir Macfarlane þannig að
stætt sé á því að ganga út frá að tilfinningar séu nátengdar lýðfræðilegum
skilyrðum:
Stone vitnar ekki í neina rannsókn er sýni að fólk hafi reiknað
vandlega út lífslíkur barna sinna eða líklega lengd hjónabandsins og
hagað tilfinningum sínum eftir því ... I persónulegum gögnum má
finna ótal vitnisburði um að fólk elskaði börn sín og maka og varð
harmi lostið þegar það missti ástvini. (Macfarlane 1979:107)
Macfarlane bendir ennfremur á að Stone gefi sér aðra forsendu sem sé
með öllu ósönnuð, þ. e. að tilfinningalíf manna glæðist samfara því sem
þjóðfélagið verði betur búið að efnahagslegum gæðum (s. 108). Hið sama
megi segja um þá skoðun sem felist í kenningu Stones og Shorters að
menningin hafi þróast nokkurn veginn samfellt frá „lægra“ stigi til „hærra“
stigs. Um þetta atriði segir Macfarlane með votti af háði (109):
447
L