Tímarit Máls og menningar - 01.11.1986, Síða 129

hlið á mýtunni um valdið, því hér eru
það einnig fórnarlömbin sem bregðast.
En sagan er ekki síður minnisstæð
sökum máttugra og myndrænna sviðs-
mynda sem höfundur dregur upp, og
ekki er rúm til að fara nákvæmlega í hér
en væri álitlegt verkefni fyrir myndmáls-
fræðinga.
Sagnaefni eru víðar á ferð í Eldi og
regni. Vigdís notar sér á einum stað
þekkt minni úr útilegumannasögum um
grasi gróinn dal þar sem blómleg er
byggð. Dalurinn verður griðastaður
utangarðsmannsins; þess sem brotið hef-
ur af sér gagnvart samfélaginu á ein-
hvern hátt. Með því að nota fornt minni
tengir hún saman fortíð og nútíð, því
ljóst verður af sögunni að hér fer utan-
garðsmaðttrinn, með ákveðnum greini.
Sagan er skólabókardæmi um vel heppn-
aða notkun sagna í þeim tilgangi að
vinna á tímanum, sameina tíðirnar í
skáldskap sem er einn þeirra þátta sem
sérkenna listirnar.
Alfasögur eru Vigdísi einnig hugstæð-
ar. Hún sækir þangað í einni sögunni
minnið um setur dauðlegra manna á
krossgötum, en þjóðtrúin hermdi að
staðfesta í slíkum setum færði mönnum
uppfyllingu þeirra heitustu óskar. Vig-
dís notar það á annan hátt. I draumi
manns sem hlaðinn er hugsunum um
sekt og með rækilegan móral yfir sínu
lífi verður krossgötusetan eins konar
ferð í gegnum hreinsunareldinn. Sem
hann stenst; þrátt fyrir gylliboð álfa,
hliðstæður við freistingar djöfulsins,
sýnir maðurinn staðfestu og þol og
vaknar með hreinni samvisku.
I sögu sem heitir Orð hans magnast í
kyrrðinni eru álfar notaðir í þeim gamal-
kunna tilgangi að sýna andstæðu hvers-
dagslífsins sem er hlaðið erfiðleikum.
Leiði þrúgandi basls dregur heimilis-
Umsagnir um bœkur
föður útí ævintýri með álfum, sem verð-
ur þó hreint ekkert ævintýri heldur
fremur gleðisnautt og samviskuna þjak-
andi. Maðurinn gleðst þegar hann kemst
aftur til síns gamla heima og fylgir þó
böggull skammrifi; blár blettur á kinn,
brennimerking álfa. Sagan sýnir hversu
snögglega leiði á nánasta umhverfi
manns getur snúist í fögnuð, að fjar-
lægðina þarf til þess að sjá bláan lit fjall-
anna. Eða örlagaríkar aukaverkanir hlið-
arspora af ýmsu tagi, og að sæluríkið,
draumurinn er oft þrautaþyngri en veru-
leikinn .. .
IV
Það hefur löngum verið fylgifiskur
þeirra sem um bókmenntir hafa skrifað
að flokka yrkisefni yfir í afstraksjónir á
hugtökum; í bókum er fjallað um ástina,
líf og dauða, draum og veruleika svo
nokkrar algengar stærðir séu nefndar.
Auðvitað er sú tilhneiging skiljanleg, til
að mynda fjalla einfaldlega langflestar
bókmenntir um eitthvað af ofannefndu
og þetta er handhægasta leið sem menn
hafa til þess óumflýjanlega hlutskiptis
bókmenntaskýrenda að orða flókna
hluti á skýran og einfaldan hátt. Bókin
fjallar um lífið og ástina, — slíka yfirlýs-
ingu dytti engum í hug að draga í efa og
er þó slíkt fátítt þegar bókmenntagagn-
rýnendur og aðrir þvíumlíkir eiga í hlut.
Bók Vigdísar Grímsdóttur fjallar um
allt þetta sem nefnt var og vitanlega
miklu meira. Eg ætla rétt að tæpa á
tvennu; hvernig hún fjallar um ást og list
— til þess að vekja athygli á sérstæðum
skáldskap hennar og sýna fram á frum-
leg efnistök.
Samtvinnan ástar og valds á sér stað í
sögunni. Hún finnur net umlykja sig.
Þar er tekið á frumlegan hátt á ástar-
sambandi, hvernig það hefst á tiltölulega
527