Tímarit Máls og menningar - 01.11.1986, Síða 132

Tímarit Máls og menningar
„Kemst þó seint fari, húsfreyja," er haft
eftir Njáli bónda á Bergþórshvoli, og
mætti ætla að þetta væru einkunnarorð
Hins íslenzka fornritafélags á síðari ára-
tugum. Nú er það ekki nema satt, eins
og vænta má um orð sem höfð eru eftir
svo traustri heimild, að ekki mun væn-
legt til góðs árangurs að flýta sér þegar
unnið er við útgáfustörf af því tagi sem
fornritafélagið hefur gert að verkefni
sínu. Það hefur verið auðséð á bókum
félagsins að ekki hefur verið kastað til
þeirra höndum. Þó mundi margur fagna
því að þessum bókum fjölgaði hraðar en
raun ber vitni, en til þess að svo verði
þarf að virkja meiri mannafla til starfans.
Nú hefur Bjarni Einarsson bæst í hóp
útgefenda Islenzkra fornrita og um
sömu mundir er Ólafur Halldórsson,
starfsbróðir hans hjá Stofnun Arna
Magnússonar, farinn að leggja félaginu
lið. Má kalla að það sé vonum seinna
sem félagið fær að njóta starfskrafta svo
ágætra og þjálfaðra fræðimanna, og er
óskandi að framhald verði á því að
starfslið Árnastofnunar vinni verk fyrir
Fornritafélagið. Víst er mikilvægt að
halda fram því starfi, sem unnið hefur
verið í nafni Árna Magnússonar að gefa
út undirstöðuútgáfur fornrita reistar á
könnun og samanburði allra handrita,
en hitt er einnig mikilvægt að nota þann
grundvöll sem lagður er með slíkum
útgáfuverkum til að gera handa stærri
hópum fræðimanna og vandlátum al-
menningi útgáfur eins og Islenzk
fornrit.
Ágrip af Noregskonunga sögum, sem
svo hefur verið nefnt af fræðimönnum á
síðari tímum, skipar merkilegan sess í
þróunarferli sagna af Noregskonungum.
Þessi konungakróníka er líklega elst
allra fornsagna sem frumsamdar voru á
norrænu og varðveittar eru að miklu
leyti; þótt vera megi að elsti hluti Sverris
sögu sé ívið eldri hefur mikill hluti henn-
ar verið settur saman eftir að búið var að
semja Ágrip, en það mun hafa gerst á
síðasta áratug 12. aldar. Ágrip er varð-
veitt í handriti sem talið er frá fyrri hluta
13. aldar og því um það bil heilli öld
eldra en þau fornsagnahandrit sem næst
koma, segir Bjarni Einarsson í formála
(V), þótt mér sýnist sem þar muni nokk-
uð freklega á kveðið ef eitthvað er að
marka þau fræði sem mér hafa verið
kennd. Þetta handrit, AM 325 II 4to, er
íslenskt, en eins og Bjarni bendir á eru
allar líkur til „að bókin hafi verið skrif-
uð á Islandi eftir norsku forriti,“ (VI) og
einnig segir hann „efni og orðfæri benda
til að verkið sé samið í Noregi ... “ (X).
Höfundurinn hefur því væntanlega ver-
ið norskur, enda er það niðurstaða
Bjarna um bókmenntaleg einkenni
ritsins:
Heildaráhrif af máli og stíl eru þau,
að hvorttveggja sé svo frábrugðið því
sem tíðkast í íslenskum fornsögum,
að þessi texti eigi tæpast uppruna
sinn innan marka íslenskrar frásagn-
arhefðar. Og enda þótt það ætti
vissulega fyrir þessum texta að liggja
að verða meðal heimilda síðari sagna-
ritara íslenskra, hafði hvorki orðfæri
hans né stíll varanleg áhrif á frásagn-
arlist þeirra. (LIV)
Þessi niðurstaða vekur vitaskuld þá
spurningu hvort verkið eigi í rauninni
heima meðal íslenskra fornrita, en meira
máli en þjóðerni höfundar skiptir hitt að
Ágrip er hluti norrænnar rithefðar um
norska konunga og önnur stórmenni þar
sem íslenskir höfundar lögðu mest af
mörkum, þótt einatt hafi þeir sjálfsagt
ætlað rit sín norskum lesendum ekki
síður en íslenskum. Það er því æskilegt
530