Tímarit Máls og menningar - 01.05.1988, Blaðsíða 116

Tímarit Máls og menningar
fyrst og fremst sem heimild um fyrir-
lestrana og eru handritskaflarnir, hvort
sem það eru fullsamdir fyrirlestrar eða
drög, prentaðir í þeirri röð sem fyrir-
lestrarnir voru fluttir í. Tveir fvrirlestr-
ar, „Þroski" og „Ofgar“, sem áttu upp-
haflega að koma framarlega í röðinni en
virðast ekki hafa verið fluttir (þótt efnið
í „Þroska" væri síðar notað í lokafyrir-
lesturinn), eru prentaðir í viðauka þess-
arar útgáfu Þorsteins og Gunnars, og í
athugasemdum hennar eru birtar ýmsar
smærri minnisgreinar og breytingar á
einstökum köflum fyrirlestranna. Er
textinn á þennan hátt eins heillegur og
unnt er að gera hann úr garði og sem
næst þeirri röð efnisins sem Sigurður
hafði í flutningi sínum.
En í heildarútgáfunni, sem hér er ver-
ið að fjalla um, eru ýmsar veigamiklar
breytingar gerðar á þessum texta. Öll
drög eða ágrip eru felld niður, og hverfa
þannig sporlaust þrír fyrirlestrar (sem
ekki eru aðrar heimildir um), „Sérhæf-
ing og samhæfing" og „Kerfanir I og
II“. Voru þeir allir framarlega í röðinni
og fjölluðu um einlyndi og ýmsar for-
sendur þess, þannig að við þetta brott-
fall raskast jafnvægi heildarinnar. Hins
vegar eru „Þroski“ og „Ofgar“ prentað-
ir sem annar og þriðji fyrirlestur, en
þótt Sigurður hafi upphaflega hugsað
sér að hafa a.m.k. „Þroska“ annan í
röðinni, féll hann mjög fljótt frá þeirri
hugmynd og skipulagði fyrirlestrana á
annan hátt. Loks má geta þess, að fyrir-
lesturinn „Kostir mannssálarinnar" er
ekki prentaður eftir megintexta útgáfu
Þorsteins og Gunnars, heldur er einnig
stuðst við minnisgreinar Sigurðar, sem
þeir birta í athugasemdum, og er þannig
reynt að „endurgera" þennan fyrirlestur
eins og hann kann að hafa verið í flutn-
ingi (en án þess að það sé tekið fram).
Hætt er við að þessi textameðferð orki
tvímælis, og kynnu ýmsir að telja að
skýrar forsendur vanti fyrir þeim texta
fyrirlestranna, sem prentaður er í „List
og lífsskoðun 11“. Hér skal ekki lagður
á það neinn dómur, en það hefði a.m.k.
verið brýn nauðsyn á að gera nákvæma
greinargerð fyrir þessari nýju útgáfu
fyrirlestranna og skýra þau rök sem að
baki hennar og textavalsins liggja. Einn-
ig hefði sennilega verið rétt að birta í
viðbæti eða skýringum einhver drög
eða ágrip, a.m.k. af þeim fyrirlestrum
sem eru ekki til á annan hátt.
Kannske finnst sumum, að þessi þrjú
dæmi séu hálfgerður sparðatíningur,
þegar fjalla skal um útgáfu sem er yfir
1200 bls. En þau benda öll til hins sama.
Þótt þessi útgáfa sé mjög vönduð að
allri gerð, er það ekki nóg: til að sýna
verkum Sigurðar Nordals þann sóma,
sem þau eiga skilið, hefði hún einnig
þurft að vera fratdileg. Engin ástæða er
til þess að taka mark á þeim hindurvitn-
um að þetta tvennt geti ekki farið sam-
an: í hinni þekktu Pleiade-útgáfu
frönsku er t.d. farið með alla texta af
hinni vönduðustu fræðimennsku, og er
þó ekki til glæsilegri viðhafnarútgáfa í
öllu Frakklandi. Það sem gerir nauð-
synina á fræðilegri útgáfu verka Nor-
dals enn meiri er „brota-einkenni“
margra þeirra: hugsun Sigurðar var leit-
andi, birtist í margvíslegum myndum,
nam staðar til bráðabirgða í stuttum
greinum og ófullgerðum verkum og
komst sjaldan á neitt „lokastig“, sem
var sennilega í litlu samræmi við eðli
hennar. Til að koma verkunum til skila,
þegar svona er í pottinn búið, svo að
lesendur geti haft fullt gagn af þeim,
þarf því oft á tíðum skýra greinargerð
250