Tímarit Máls og menningar - 01.03.1991, Page 49

þar“.3 Um áhuga Páls á Janua má fræðast,
svo sem um margt annað, hjá Jóni Olafssyni
frá Grunnavík (1705-1799), og má ætla að
minni hans varðandi Pál sé traustara en um
annað efni. Faðir Jóns, Ólafur Jónsson
prestur að Stað í Grunnavík var þrjú ár í
Skálholtsskóla og útskrifaðist þaðan árið
1691, einmitt í tíð Páls Vídalíns þar. 4 Upp
frá því var vinátta með þeim Ólafi og Páli,
og hann fól Vídalínum forsjá sona sinna
áður en hann lést fyrir aldur fram úr stóru-
bólu árið 1707. Grunnavíkur-Jón var í fóstri
hjá Páli lögmanni í Víðidalstungu og hafði
þar samastað uns hann sigldi. í ritinu Um
þá lœrðu Vídalína (frá árinu 1759 með
yngri viðaukum) segir Jón um Pál að hann
hafi verið við latínunám hjá móðurbróður
sínum séra Bjama á Höskuldsstöðum, syni
Amgríms lærða,
og séð hefi ég Johannis Amosii Janu-
am linguarum reseratam á íslensku út-
lagða með þess sama prests hendi, og
því mun Páll lögmaður hafa látið okk-
ur kennslupilta, sem vorum í Víðidals-
tungu hjá honum, læra hann, og ís-
lenskaði hann nefnda bók þá að nýju
meir en hálfa. Hann hafði annars við
hendina þá útlegging, er síra Ólafur
skólameistari í Skálholti (hafði gert).5
Á öðmm stað6 segist Jón hafa lært þýðingu
Páls utan að, þegar hann var við nám hjá
honum. Líka segist hann eiga eintak af
þessari þýðingu, en þó vanti í hana hér og
hvar. Páll hafði þýtt Janua aftur að 60.
kafla.
Hann gerði nýja version yfir þau capita
með því móti að hann hafði fyrir sér
version séra Ólafs gamla skólameist-
ara í Skálholti; hann átti hana í 8vo
með hendi séra Ólafs föður míns, sem
hann hafði skrifað ungur, hér um tví-
tugs aldur, lagfærði sumt eður útþýddi
skiljanlegar. Hljóp yfir ókennda hluti,
sem ei eru nöfn á (á) íslensku, sem
urtanöfn c. 12 og 13.
I þessa þýðingu Páls vitnar Jón Ólafsson
mjög oft í orðabók sinni og tilfærir glósur
úr.
Af orðum Gmnnavíkur-Jóns má ráða að
í Skálholti engu síður en í heimaskólum
sumra klerka hafí verið haldið áfram að
kenna latínu samkvæmt Janua eftir fráfall
fyrsta þýðandans. Aðrir kennarar héldu svo
áfram, ýmist að lagfæra þýðingu Ólafs eða
endurþýða latneska textann. Auk Páls Víd-
alíns og væntanlega annarra sem hvergi eru
nefndir, sinnti séra Bjami Amgrímsson
þessu máli; en hann var skólasveinn og
síðar kennari (1663-1664) á Hólum, og
verður hér engum getum að því leitt hvemig
hann náði í rit Comeniusar.
Sumir reyndu jafnvel að koma íslenskri
þýðingu á prent. Gmnnavíkur-Jón getur
þess að Páll Vídalín hafi, líkast til á Skál-
holtsárunum, boðið Þórði Þorlákssyni eftir-
manni Brynjólfs biskups að auka við
tilvitnunum í latneska höfunda, vildi hann
svo láta prenta bókina.7 En úr því hefur
líklega ekkert orðið. Hins vegar lét Þórður
biskup prenta í Skálholti 1695 latneska
málfræði eftir sig sjálfan. Hún var samin
upp úr málfræði Melanchtons og öðmm
algengum skólabókum á þeim tíma. Undan
slíkum námsbókum kvörtuðu einmitt aðrir
latínumenntaðir íslendingar. Til dæmis Jón
meistari Vídalín. Jón nam við Skálholts-
skóla á ámnum 1679-1682, í skólameist-
aratíð Ólafs Jónssonar en að loknu námi og
mörgum ævintýrum í Kaupmannahöfn
gekk hann sem kunnugt er í þjónustu Þórðar
TMM 1991:1
39