Tímarit Máls og menningar - 01.03.1992, Blaðsíða 75

út sjóndeildarhringinn og auka skilning.
Horfa á jörðina utanfrá — utan úr geimn-
um.
Það þarf að vekja fjölmiðla af forheimsk-
unarsvefni. Og við þurfum vakningu í skól-
um og nýja skóla, í þeim tilgangi að komast
í nýtt og betra samband við tímann, um-
hverfíð og andann. Kjamgóð menntun er
lífsnauðsynleg undirstaða og við þurfum
ekki síður að mennta fjölfræðinga en sér-
fræðinga. Það á að kenna fjölfræði í skólum
og þar er aðferðafræði undirstaða. Ein elsta
kennslubók á íslensku er í „aðferðafræði“.
Hún heitir Konungsskuggsjá. Þar kennir
hinn vísi faðir syni sínum helstu boðorð og
heilræði lífsins; að kunna sig meðal manna
og meðal kvenna, líka hvaða kosti og þekk-
ingu sjómaður þarf að bera, hverjar siða-
reglur kaupmannsins eru og m.fl.
Auðvitað á skilyrðislaust að vera skóli
fyrir byggingarlist á Islandi, fyrir íslenska
byggingarlist. Þá gætu nemendur unnið
verkefni í sveitum landsins og gert tillögur
til úrbóta í samvinnu við bændur. Og við
þurfum líka betri bændaskóla þar sem
kenndar eru námsgreinar eins og Sambúð
við landið; Sjálfbær landbúnaður; Bygg-
ingar og umhverfi. Við verðum að hjálpa
bændum að losna úr álögum og rjúfa víta-
hringi þeirra, því framtíðin býr í sveitum
íslands. Til hvers ala fátækir bændur
óskapnað eins og Mjólkursamsöluna og
Osta- og smjörsöluna; senda frá sér úrvals
hráefni í stað þess að fullvinna það sjálfir;
afþakka gullið og grænu skógana? Þegar
þetta er forsendan fyrir því að sveitir
blómgist.
Og byggingarhönnuðir eiga að vera íjöl-
fræðingar og listvísindamenn eins og farið
er að örla á, ekki einöjáningar sem sífellt
reisa sér minnisvarða á kostnað umhverfis-
ins. Frumleiki frumleikans vegna er bæði
ónáttúra og hugsanaskekkja. Staðlaðar
byggingar eru eitur í landslaginu vegna
þess að þær falla hvergi að því. Þær eru
tillitslausar og tillitsleysi við umhverfið er
varanleg synd vegna þess að með því að
hundsa formfegurð íslenskrar náttúru og
fjölbreytni hennar er verið að skaða um-
hverfi. Án tillits til forms og fjölbreytni
náttúrunnar verður byggingarlist ómark-
viss og misheppnuð. Hún öskrar á fólk,
ögrar smekk þess og gerir það óhamingju-
samt. Hamingjan býr í vinalegu umhverfi.
Þess vegna þurfum við fleiri byggingar-
hönnuði og verkfræðinga sem skynja
landslagið, hljóðfall þess, stuðla og höfuð-
stafi, þá sem kunna jafnt á gamlar bygging-
araðferðirog nýjar. Þekkja söguna og bygg-
ingarefnið í þaula. Eru jafnvígir á steininn,
viðinn, torfíð, stálið, steypuna og glerið —
hin náttúrulegu efni. Og við viljum bygg-
ingarlist sem sprettur af innri aðstæðum og
fellur að umhverfmu því að hún er lifandi
og þá verða byggingar aðlaðandi, þær fá
sál.
Slík byggingarlist er ekki aðeins frumleg.
Hún er líka sjálfstæð í eðli sínu og hafrn yfir
auglýsingaþörfina „sjáið bara hvað ég hef
gert“. Hún er líka hafin yfir ákvarðanir
einhverra embættismanna um það hvemig
byggja skal vegna þess að umhverfið er
uppspretta frumleikans og óendanleikans
og það, umhverfið, á að vera upphaf og
endir byggingarlistar og mannvirkjagerðar.
Þetta var fuglasöngur.
Það nægir ekki að segjast elska landið og
syngja því ættjarðarljóð á tyllidögum og
það dugar skammt að vera mikill íslending-
ur erlendis eða Landvemdari á þingi, jafn-
vel Þingeyingur heima í stofu, þó svo að
TMM 1992:1
65