Tímarit Máls og menningar - 01.03.1992, Síða 99

okkur í bráða glötun verði ekki spyrnt við fótum og söðlað um. Til að
halda áfram verðum við að snúa við. Þannig hefur sjálft skurðgoð 20.
aldar — bíllinn — fallið af stalli og er nú flokkaður sem plága í vest-
rænum stórborgum. Ýmislegt bendir til að sjónvarpið rati sömu leið. Að
hinn upplýsti beturmegandi maður finni því hógværari sess og endumýi
kynni við orð og bækur. Lestur mun þá skipa áþekkan sess og skokkið
og líkamsræktin — hugarleikfimi sem hæfí hraustum líkama.
VII
í upphafi máls míns minntist ég á framlag Guðs til tungumála heimsins.
Eins og sönnum málfræðingi sæmir em ekki til í huga hans lítil mál eða
stór — fyrir honum em öll mál jafn stór.
Öll mál em farvegir ástar og haturs, öll mál liggja til undirdjúpa
mannssálarinnar. Það er ekki til lítið mál frekar en lítil veröld. Það er
bara til ein veröld og hún er bæði lítil og stór eftir því hvað miðað er við.
í nútíðarbókmenntum er auðvelt að benda á höfunda á borð við
William Heinesen, Isaac Bashevish Singer og Halldór Laxness sem allir
komu frá örsmáum málsamfélögum, en smíðuðu úr orðum svo heild-
stæða veröld að sumir hafa freistast til að álykta að litlum málsam-
félögum sé jafnvel hentara að ná utan um heiminn en stórum.
Það er svo annað mál hvort heimurinn veit af þessari veröld. Það
verður að vera mál heimsins. Verk sem borin eru uppi af stórum mál-
svæðum ná eðli málsins samkvæmt meiri útbreiðslu en lítil. Svo dæmi
sé tekið þá eru Játningar Rousseaus frá 18. öld þekkt stærð í heims-
bókmenntunum. Samtíðarmaður hans á Islandi, klerkurinn Jón Stein-
grímsson, skrifaði einnig sína ævisögu sem í hreinskilni og listfengi er
vissulega sambærileg við lífssögu Rousseaus og fer oftast fram úr henni
í lífsháska. íslendingar hafa til þessa setið einir að þessu verki, eins og
svo mörgum öðrum — og um það er bara eitt að segja: verði þeim að
góðu!
Aftur á móti er ekkert nýtt að jafnhliða þjóðtungu sé stórtunga sem
flytji þekkingu og menntir af meiri afkastagetu en þjóðtungan. Svo var
um latínu á miðöldum, frönsku í endurreisninni og ensku í samtímanum.
Þjóðtungan og stórtungan geta átt prýðisgott sambýli og nærtækt dæmi
er íslenskan sem á miðöldum naut alls hins besta sem latínan gat látið í
TMM
89