Tímarit Máls og menningar - 01.12.1993, Page 6

Helgi Hálfdanarson
Erlendur bragur á íslenzku Ijóði
(Flutt á ráðstefnu um brag, sem haldin
var í Odda í Reykjavík 9.janúar 1993.)
Mér er ætlað að fjalla lítið eitt um erlenda bragarhætti, sem helzt hafa
komið við sögu í íslenzkum kveðskap og þá einkum í þýðingum erlendra
ljóða. Reyndar er þetta nokkuð óljóst viðfangsefni, því ef til vill má svo
kalla, að flesta bragarhætti, sem íslendingar hafa gripið til, megi rekja til
erlendrar ljóðhefðar. Hins vegar má einnig segja sem svo, að sérhver
bragarháttur, þótt erlendur sé að uppruna, sé orðinn sér-íslenzkur, þegar
hann hefur fengið ljóðstöfun samkvæmt hefðbundnum bragreglum, sem
hvergi tíðkast í víðri veröld nema í munni íslenzkra hagyrðinga. Eftir
atvikum þykir mér hæfa að takmarka spjall mitt sem mest við þá
bragarhætti, sem kallaðir hafa verið klassískir og einkum hafa sézt á
íslenzku máli í þýddum kveðskap, og þá einungis minnast á nokkur ytri
einkenni á sjálfu forminu.
Ekki verður hjá því komizt að nefna til sögunnar fáeina bragliði. En þar
verða atkvæði með sterka (eða þunga) áherzlu táknuð með S, en atkvæði
með veika (eða létta) áherzlu táknuð með v.
Hér má komast af með fjóra tvíliði, sem eru: tróki (réttur tvíliður) /Sv/
eins og orðið dagur, jambi (öfugur tvíliður) /vS/ eins og í dag\ spondi
(tvö sterk atkvæði) /SS/ eins og Gott kvöld', og pirri (sem er tvö veik
atkvæði) /vv/.
Síðan skal nefna þrjá þríliði, sem eru: daktíli (réttur þríliður) /Svv/
eins og dagurinm, anapesti (öfugur þríliður) /vvS/ t.d. og í gœr, og
amfíbrakki (veikt, sterkt, veikt atkvæði) /vSv/ t.d. á morgun.
Loks bætist við kórjambi (fjögur atkvæði: sterkt, veikt, veikt, sterkt)
/SvvS/ t.d. Komdu nú sæll.
Bragfræðingar nefna til sæg af öðrum bragliðum, sem flestir mega ef
4
TMM 1993:4