Tímarit Máls og menningar - 01.12.1993, Page 93

Guðbergur Bergsson
Sæmundur fróði hinn nýi reiðir
selinn til höggs gegn bókinni
Þeim sem er nauðsyn að vaða í villu væri
hollast að velja sína eigin, því í villum
manns sjálfs er visst heiðarlegt sakleysi eða
óvitaskapur, en tileinki menn sér villur ann-
arra verður úr því fláræði, einkum ef sá sem
gerir það lætur sem þær séu réttur vegur
hans. Ef þetta hendir gagnrýnanda í starfi
og það, að vit hans taki túra, þá verður
hvorki hann né það lífvænlegt, heldur litt-
eratúraskítur.
Heilrœði
Veikleiki menningar samtímans
Á síðustu áratugum hefur flestu farið
hnignandi með fínlegum hætti í íslenska
samfélaginu. Jafnvel hávaðamenn, með
bijóstvitið og samviskuna að leiðarljósi í
menningar- og verkalýðsmálum, eru hættir
að láta að sér kveða. Hinir lærðu hafa hrak-
ið þá með „við vitum betur“ inn í athafna-
leysi eða minnimáttarkennd eða þeim hefur
verið holað niður á kurteisan hátt í kerfinu.
Þar fá þeir brauð sitt af að mala í sífellu
undir því yfirskini að þeir séu á vissan hátt
sérfræðingar og afgreiða blíðir sjálfsögð
mál eins og konur við kassann í kjörbúðum
sem segja: „Góðan dag“ eftir skipun frá
búðareigandanum.
Erfitt er að gefa fullgilda skýringu á því
fyrirbrigði sem maðurinn er eða hvemig
hann bregst við vandanum sem hann skapar
sér sjálfur með hegðun sinni. Hitt er víst að
jafnvel áður en ríkiskommúnisminn læstist
inni í jámbentu gildismati sínu og glám-
skyggni hinna vitm reið honum að fullu og
iðnaðaræðið rann af auðvaldinu sem hafði
lofsungið það allt frá iðnbyltingunni, fóm
hnignunareinkennin að láta sem þau væm
sönn lífsorka. Hávæmstu áhrifahópamir
núna eru lítt megnuga kvennahreyfingin og
ámóta gagnslitla hagfræðistefnan. Þau eiga
það sameiginlegt að rembast við að berja
þeirri trú inn í höfuðið á fólki, að inn-
kaupataskan og þeir sem halda á henni séu
eina rétta leiðarljós mannkynsins.
Flest dregur orðið dám af boðskapnum og
þröngri hyggju hans, sem er ekki undravert,
ríkiskommúnisminn og iðnaðaræðið urðu
til þess að menntamenn þorðu ekki að
hugsa á þann sjálfstæða hátt sem evrópsk
hugsun byggðist á eftir að kristnin var tekin
ofan á fom-grískt fijálslyndi. Nú er svo
komið að kristin trú hefur tekið á sig ein-
kenni kvennaguðfræði, sem brýtur heilann
um svipað efni og þegar fyrsta alvarlega
hnignunarskeið hennar hófst og vitmstu
trúfræðingar í Byzansinum deildu hart um
kynferði englanna. Sumir héldu því fram
með rökum að englamir væm kvenkyns,
aðrir höfðu fyrir satt að þeir væm karlkyns.
Loks var sæst á samruna kynjanna, í kirkju-
TMM 1993:4
91