Tímarit Máls og menningar - 01.12.1993, Page 101

Vilhjálmssyni og Þráni Haukssyni. En lát-
um það smáræði liggja á milli hluta. Hitt er
alvarlegra, ef það er rétt, að bókmennta-
fræðingur skilji ekki að þegar segir að
landslagsarkitektar geti verið kjaftforir, þá
viti hann ekki að þetta er óbeint og á ekki
við talsmáta arkitekta, sem getur eflaust
verið mjúkur eða harður eftir atvikum (það
er alkunna að ef menn vilja komast áfram
á íslandi verða þeir að kunna að kjafta sig
inn á aðra með blíðu málæði), heldur hvem-
ig þeir ræða við landslagið.
Landslagsarkitektúr á það sammerkt með
matargerðarlist, og öðmm listum, að hann
gerir efniviðinn (upprunalegt landslag)
annað hvort hlutlaust eða hann leggur
áherslu á einkenni þess, kryddar það með
hugmyndum sínum, býr til fegurð sem eyk-
ur þá fegurð sem fyrir var, öðmm til yndis-
auka eða þæginda, vegna þess að tilbúið
landslag hefur notagildi. Sá sem sníður það
felur tilgang í verkinu, en náttúmlegt lands-
lag hefur enga merkingu í sjálfu sér. Mat-
reiðslumaður fer að á svipaðan hátt, hann
notar kryddið til að ráða yfir hráefninu, sem
notað er í réttinn, eða hann leggur með því
áherslu á uppmnalegt bragð. í bókmennt-
um velja höfundar gjama hlutlausan efni-
við svo þeir geti kryddað með sínum hætti,
í stað þess að hlaða Heklu á Heklu ofan með
gífurlegum gosum. Sögur em soðnar úr
mannlífi, ekki fjöllum; listin fjallar um líf
mannanna ekki um landslag.
Ef land er lagt að velli t.d. með því að
slétta úr hrauni og hólum með jarðýtu, þá
er sá sem það gerir ,,kjaftfor“ við það, þótt
hann reisi síðan á sama stað hóla í japönsk-
um stíl og fái framgengt að bæjarstjóm
samþykki að skipulag hans verði yfirlýst
huldukonusvæði til að laða að ferðafólk.
Þeir sem hafa vit á fagurfræði sjá að umrætt
svæði í Grindavík er — eða var — undir
sterkum áhrifum frá japönskum görðum
uns ofhlæðið náði yfirhöndinni og gerði
það að misheppnuðu Stonehenge á Eng-
landi eða menhirs í Cranac á Bretagne-
skaga.
Bókmenntafræðingurinn Kristján er á
öðm máli, hann fullyrðir að svæðið sé ,,úti
á fiskreitnum þar sem unglingamir áttu síð-
an eftir að móta hið manngerða landslag".
(Vissu þeir um merkingu hinna fomu men-
hirs, hásteina? Það tel ég vera ólíklegt.
Ungt fólk er ekki nógu vel menntað til þess
að halda út í hálærða vitleysu. Aftur á móti
er líklegt að landslagsarkitektamir og
hleðslumaðurinn hafi mglast í ríminu,
þannig að sá sem hlóð fór að ofhlaða og
reisti í lokin vitleysunni úr sér bautastein
eða dolmen.) Annars efast ég um að arki-
tektamir hafi verið kjaftforir við hraunið í
Grindavík, heldur hafi verið „jafnað úr
því“ áður en þeir ávörpuðu það. Ég dreg
líka í efa að bókmenntafræðingurinn sé fær
í fagurfræði eða þekki hugsanagang þess
sem hann fjallar um, þótt hann telji sig sjá
hvað eftir annað mótsagnir í frásögunni.
Hann virðist ekki vita að listin nærist á
lögmáli lífsins og að undirrót þess er sú
mótsögn, að í lífinu felst dauðinn og hann
væri ekki til án þess og það ekki án mót-
sagnar hans; í himnaríki em engar mót-
sagnir af því eilífðin ríkir þar sem fegurðin
ein og í því er enginn dauði. Kristinn maður
þekkir þessa hugsun.
Ef bókmenntafræðingurinn hefði ekki
lesið af hlutdrægni það sem hann fjallar um,
hefði hann eflaust tekið eftir að Guðbergur
reynir annað hvort að rökstyðja skoðanir
sínar eða hann setur þær fram með þeim
hætti að heilvita maður ætti að skilja gam-
ansemina. Sumar skoðanir em þess eðlis að
TMM 1993:4
99