Tímarit Máls og menningar - 01.06.1995, Page 20

frá Hamri hittu líka beint inn í þennan heim, einnig ljóð Hannesar Sigfús-
sonar og Jóhannesar úr Kötlum. Um þetta leyti eru plötur Megasar að byrja
að koma út. . . „Ef umkomulausustu ekkjurnar héldu aðalþing sitt og þeir
útlimasnauðustu hleyptu þeim upp sem stormsveitum . . .“ Þarna kennir
nýrra grasa, rokkið og skáldskapurinn mætast. Ég man líka þegar ég var í
Menntaskólanum við Tjörnina þá gaf skólabróðir minn Stefán Snævarr út
ljóðabókina Limbórokk. Það fannst mér meiriháttar rit.
En pólitíkin, ég segi eins og Björn Þorsteinsson í sagnfræðinni, æ já nei
fyrirgefðu. Ég var við nám í sagnfræði og bókmenntum en líka á flakki að
vinna hér og hvar, svolítið á þvælingi um okkar litlu Evrópu. Og á þessu flakki
fór maður smám saman að horfa öðruvísi á hlutina.
Pólitík hafði alltaf verið ríkur þáttur í íslenskri bókmenntaumræðu, þaðan
kemur kannski þessi úlfuð og hatur sem er í bókmenntaumræðunni í dag.
Þar skortir að vísu pólitískan grundvöll, en þá fara menn út í kynjamál og
aldurshlutföll, ímynd höfunda og alls konar kjaftæði sem minnir jafnvel á
gömul kirkjuþing. Hér áður fyrr voru höfundar oft lagðir undir þá mælistiku
að vera róttækir eða ekki. Þetta kom líka til af því að margir fengu sína
pólitísku sannfæringu úr bókmenntunum, frá höfundum eins og Þórbergi
og Laxness. En þegar horft var á höfunda frá þessum sjónarhóli mátu menn
ekki stórskáld eins og Gunnar Gunnarsson og Tómas Guðmundsson að
verðleikum. Ég held hins vegar að það sé misskilningur að þarna hafi verið
um eitthvert samsæri kommúnista að ræða. Til dæmis hafði Kristinn E.
Andrésson frekar „borgaraleg sjónarmið“ gagnvart bókmenntum, þó að
hann sæi sósíalisma í öllu sem lífsanda dregur. Skýringin á pólitískri róttækni
í íslenskum bókmenntum held ég að sé sú hve samstíga hin nútímalega
bókmenntaþróun og verkalýðshreyfingin eru, það hve seint hvort tveggja
kemur fram á sjónarsviðið hjá okkur.
Þegar ég fór að lesa evrópska og alþjóðlega ljóðlist þá sá ég að erlend skáld
höfðu annars konar áhyggjur, af siðmenningunni, lífshrynjandinni, fram-
vindunni, og þá rakst maður á
að höfundar sem taldir voru aft-
urhaldssamir höfðu mjög rót-
tæka sýn, til dæmis T.S. Eliot,
Ezra Pound, Hermann Hesse og
fleiri. Þannig að tjaldbúða-
menningin í íslenskum bók-
menntum hrundi þegar maður
fór að kíkja betur út fyrir land-
steinana.“
Bókmenntirnar, tónlistin, kvikmyndalist-
in, sagan — allt kemur þetta honum að
gagni: Baudelaire — Pound —
Prómeþeifur — atómskáldin — Bob Dyl-
an — Brecht — Korsokkoff — Clash —
Sinatra — dr. Jekyll og mr. Hyde—Stalín
— katakombur — ásvitsfangar — Spart-
akus. Þessu blandar Einar öllu saman af
kúnst... Enda hefur [hann] verið nefnd-
ur „lært“ skáld ...
Helgi Grfmsson (um Ijóðabækurnar 1982)
14
TMM 1995:2