Tímarit Máls og menningar - 01.06.1995, Síða 33

lega mesta sálfræðing allra tíma, Vilhjálm gamla Shakespeare. Ég rifjaði upp
minn Hamlet, Macbeth og Lé konung meðan ég var að skrifa Englana. Það
voru ansi margir í spilinu með mér, og þó held ég kannski að í Englunum
hafi ég náð inn á eitthvert svið þar sem ég var ekki bundinn neinum
sérstökum áhrifum. Ég fann ekki fyrir því sem Marquez talar um að menn
sláist ævinlega við fyrirmyndir þegar þeir skrifi skáldsögur. Hann talar um
sinn bardaga við Faulkner og Hemingway, og mér finnst ég í vissum fyrri
bókum hafa gengið í gegnum slíkan fæting við ýmsa, en það var ekkert slíkt
á kreiki í Englunum.“
Er það vegna þess að það hefur enginn sagt nákvœmlega þessa sögu áður?
„Náttúrlega eru allar sögur á vissan hátt nýjar en um leið gamlar. Maður
veit að þó að saga sé einföld þá hvílir á bakvið hana þessi langa og mikla hefð
sem í bókmenntunum býr. Einhvernveginn tókst sagnariturunum fornu að
fella sinn lærdóm að ákaflega einföldu og óbrotnu frásagnarformi. Halldór
Laxness gerði sér grein fyrir þeirri list eftir Vefarann, þegar hann fer að skrifa
sínar epísku sögur og gengur í klaustur fortíðarinnar. Menn reyna að ná
þessu hver á sinn hátt en sem sé, það var talsverð barátta að skila þessu efni
tæru og einföldu.“
Einhver hefði leyft sturluninni að skila sér inn í tungumálið.
„Það höfðaði aldrei til mín. Þegar ég sagði frá því að ég væri að vinna að
þessari sögu þá spurði fólk: já en verður það ekki voða skrýtin bók? Þess
vegna hélt ég því lengi fyrir sjálfan mig að ég væri að vinna að henni.“
En hvarfinnst þér leiðin opnast fyrir geðklofann í sögunni?
„Mér finnst hann liggja í henni alveg frá sýninni í fyrsta kaflanum. Eftir
það hvílir hann yfir öllum textanum. Frásagnir frá æskuárunum eru brotnar
upp með samsvörunum úr framtíðinni. Sé þessi bók eitthvað ólík öðrum
sem um svipað mál þalla þá er það af því að það er engin fyrirfram gefin
mynd af málefninu í henni, eins og gerist í Gaukshreiðrinu og fleiri verkum
sem fjalla um spítala sem stofnun. Þetta geta verið fyrirtaks bókmenntaverk,
en mér hefur oft fundist höfundar einfalda efnið. I þeim verkum er mórall-
inn gefinn. En það eru þversagnir í öllu, sjúklingunum gagnvart spítalanum
og spítalanum gagnvart sjúklingunum og læknar hafa mismunandi skoðan-
ir. Ég held að sagan mín reyni að samþætta sálfræðileg viðhorf, félagsleg og
tilveruheimspekileg. Svo er örlagahyggja þarna líka. Skáldsagan rúmar nefni-
lega alla þessa þætti. Menn eru oft að leita að einhverju einu í bókmenntaum-
ræðunni, eitthvað eitt á að vera ríkjandi, en leit skáldskaparins að svari við
spurningum liggur eftir löngum gangi þar sem eru margar dyr inn í ólík
herbergi.
Ég hef reynt í verkum mínum að taka áhættur, berjast við það sem ég gerði
áður. Því hráa raunsæi sem bjó í Riddurunum afneitaði ég dálítið í
TMM 1995:2
27