Tímarit Máls og menningar - 01.06.1995, Síða 49

Þá verður eilíf þögn um minning mína,
um mínar ástir, ljóð og strengjaspil.
Og dagar, ár og aldir koma og dvína,
en aldrei hættir dauðans stjarna að skína.14
Ástarljóð Davíðs til íslenskrar moldar og sveita eru fleiri en nefnd verði, en
frægast þeirra mun „Sigling inn Eyjafjörð“. Þessum ljóðum tengjast órjúfan-
lega kvæði þar sem hann hyllir líf og starf bændafólks í þágu vaxtar og
gróðurs. Og hann orti ekki aðeins lofkvæði um bóndastarfið heldur og um
kýrnar og dráttarhestana.
í lífi bænda sá Davíð starf helgað vexti og þroska. Það varð honum tákn
um trúnað við það sem var upprunalegt og ófalsað.
Erum við þá komin að því einkenni á kvæðum Davíðs sem ásamt erótísku
ljóðunum má telja aðalsmerki hans sem höfundar: Hann er eitthvert mesta
ádeiluskáld sem við höfum átt.
Davíð hafði skoðanir á lífinu og tilverunni og þorði að láta þær í ljós. Hann
notaði skáldskap sinn til að bera þessar skoðanir fram til meðhalds eða
andspyrnu. „[...] éghefhrópað frá húsaþökunum, fráþví égkvað mitt fyrsta
ljóð,“15 sagði hann í áður tilvitnaðri ræðu þegar hann varð sextugur. Og í
„Bréfi til uppskafningsins“ sagði hann um tengsl forms og inntaks í skáld-
skap: „Nýog frumleg form eru ákjósanleg og sjálfsögð viðleitni [...]. Mestu
varðar innihaldið, andinn. Sé hann aðeins fánýtt hjóm, er unnið fyrir gýg.“16
Það var eðlilegt um mann með þvílíkar skoðanir á hlutverki skáldskapar að
hann beitti gáfu sinni til eflingar málstaðar þess er hann taldi af hinu góða,
fagra og sanna. Á sama hátt hlaut slíkur maður að grípa til vopna sinna gegn
hinu illa, stíga á reið sína og aka með himinskautum að berja jötna til varnar
mennsku lífi.
Ef okkur þætti það einhverju varða mætti skipta ádeilukveðskap Davíðs í
siðlegar ádeilur annars vegar og félagslegar eða pólitískar ádeilur hins vegar.
Er þó allt af sama toga því að sérhver félagsleg eða pólitísk skoðun hlýtur að
rísa af siðlegum grunni. Má telja að Steinn Steinarr hafi hitt naglann á
höfuðið, þó svo að hann gerði það Davíð tO niðrunar, er hann sagði um
skáldskap hans: „[...] það er líklega ómóralskt í eðli sínu, að yrkja mjög vel.
Hugsaðu þér Byron og Verlain[e] [. . .] aftur á móti hefur mér ævinlega
fundizt Davíð frá Fagraskógi móralskt skáld.“17
Siðlegar ádeilur Davíðs beinast tíðum að hvers kyns brestum í mannlegu
fari, en framar öðru að óheilindum, að hégómaskap og yfirborðsmennsku,
að tvöfeldni og þeim veikleika að oft vill myndast gjá milli orða og gjörða.
Þetta eru siðlegar kröfur sem við könnumst vel við frá fyrirrennurum hans
af raunsæiskynslóð, lærisveinum Brandesar. Menn eiga að hata lygina, en
TMM 1995:2
43