Tímarit Máls og menningar - 01.06.1995, Page 120

afrekum sem unnin voru loftinu til
heiðurs. Ofan við persónur bókanna er
festing þar sem hugsjónir og vonir tifa
blítt á heiðskírum nóttum, brosa til
jarðarbúa og lokka þá til sín. I æði sínu
rjúka þeir af stað, eyða fé sínu og ham-
ingju í þetta fyrirtæki og hefja sig hátt á
loft til þess eins að geta stungist aftur
niður í jörðina — og það djúpt. Loftið
er áfengt. Það er eter guða frá fornri og
nýrri tíð sem ruglar menn í ríminu og
blæs þeim þeirri vissu í brjóst að þeir séu
fæddir til að leysa sig úr viðjum jarðar-
innar. Bárður Killian, Vilhjálmur banka-
stjóri, Gúndi, Sigvaldi, Láki og gamli
Sigfús Killian, meira og minna allt per-
sónusafh Lækjarbakkabókanna er
drukkið af lofti. Dæmi um þessa loft-
áráttu eru út um allt: Spútnikfyrirtæki
Bárðar Killian heitir Loftsýn, það sér um
loftflutninga. Gúndi hefur ástríðufullan
áhuga á loftbelgjum en þessir belgir eru
um leið tæki til að smygla eiturlyfjum,
efnum sem taka menn „á flug“. Vil-
hjálmur flýgur í hæstu hæðir samfélags-
ins. Láki er allt að því „af öðrum heimi“.
Fjölskylda Vilhjálms líkist „englum“.
Sigvaldi prestur reynir að hækka sig í
þjóðfélagsstiganum með hjálp hinna
fljúgandi eiturlyfja. Allir vilja þeir „hefja
sig upp“. Upp úr því sem þeim finnst
vera meðalmennska, upp úr því venju-
lega og upp til loftsins þar sem sögurnar
snúast eins og skopparakringlur.
í loftinu þar sem sögurnar gerast fara
engar samræður fram. Þar heyrist að-
eins rödd goðsögunnar. Þegar Vil-
hjálmur bankastjóri fer á hausinn og
fjölskylda hans verður að flytja úr
„ójarðneskum“ kastala sfnum í kjallara,
niður í jörðina, öðlast hún fýrst mál og
þá fyrst er hægt að nefna umhverfi
hennar á nafn. Fram að því leystist allt
sem hún sagði og gerði upp í loff.
Tungumál alþýðufólksins, ættmenna
þeirra, hvarf eins og dögg fýrir sólu í
návist þessara mikilmenna: „Aldrei
hafði fólkið í fjölskyldunni hrósað því
sem fyrir augu bar í hinum konunglegu
híbýlum bankastjórans og ffú Fríðu f...]
þetta var allt handan og utan við þeirra
veruleika, þeirra reynsluheim; orðaforði
þeirra bjó yfir einkennum einsog „gasa-
lega fixt“, „mjög góð flík“, „afskaplega
slitsterkt", „gott í þessu“, svona orða-
forði var einsog útdautt tungumál þegar
kom að því að leggja mat á konungsger-
semarnar í húsi bankastjórans“ (bls. 97-
98).
Hnignunin og fallið eru því tenging
við jörðina, tenging við efnið. Um leið
og sögurnar falla niður úr loftinu og
lenda á jörðinni byrja persónurnar að
tala hver við aðra, fram að því hafa þær
aðeins sagt sögur. Samræðurnar hefjast
ekki fýrr en öllu er lokið. Þess vegna
stefnir textinn stöðugt niður á við, í átt
að núllpunktinum þar sem allir eru jafn-
ir í efnislegri fátækt sinni og þá breytist
sjónarhornið skyndilega. Hið svífandi
og ýkjukennda, heimur sagnavélarinn-
ar, dregst saman í heim hins skrifandi
sögumanns: Halldórs Killians: „Og eftir
sat ég og horfði á símann. Labbaði svo
upp til afa. Útbjó handa honum graut og
hafraseyði, gaf honum lyf, tæmdi kopp-
inn. Hann sagði mér að ég væri snilling-
ur“ (217). Það er ekkert loft í þessum
setningum. Þær draga hring utan um
heim einstaklingsins, einnar sjálfsveru
sem situr á jörðinni og rekur lið fyrir lið
árin sem sagnavélin þeytti ótrúlegum
atburðum upp í loftið. Allt er farið.
Sögumaðurinn innilokaður í tómu húsi
með afa sínum, allir farnir á braut, allt
komið á hausinn. Bankastjórinn Vil-
hjálmur búinn að vera í fangelsi og er
grunaður um aðild að morði í ofanálag.
Sigfús yngri myrtur. Foreldrar sögu-
mannsins skildir. Bárður kominn á
hausinn eina ferðina enn. Báðir tví-
burarnir, Salómon og Friðrik, komnir út