Tímarit Máls og menningar - 01.12.1997, Blaðsíða 78

HELGl HÁLFDANARSON
önnur hér en þar. Eðlilegast er að gera ráð fyrir, að Hamlet haldi upptekn-
um hætti, og sé lesandi á rangli sínu um hallargöngin. Því þó að mest af
þessum hugleiðingum sé útí hött í eintali Hamlets, ættu þær sem bezt
heima í lestrarefni hans. - En sé það rétt, að höfundur hafi ætlað Hamlet
að lesa þessar línur, hversvegna er þá ekki tekið fram í frumtexta, að hann
komi inná sviðið með bók í hendi, einsog í 2.2.? Þar er því til að svara, að
allar slíkar leikbendingar eru mjög á reiki í ýmislegum útgáfum, og afar
naumar í þeim elztu; og í sjálfri útgáfunni frá 1605 (Q2) er þess hvorki
getið hér né í 2.2. að Hamlet sé með bók; á báðum stöðum stendur
einungis: Enter Hamlet. í Örkinni (F, frá 1623) er í 2.2. bætt við: reading
ona Booke, vegna þess að drottningin segir um leið, að þarna komi Hamlet
lesandi, og Póloníus spyr hann síðan, hvað hann sé að lesa. Þetta hafa svo
síðari útgefendur tekið eftir. í 2.2. er þess engin von að Hamlet lesi eftir
að hann er kominn inn á sviðið, því þá grípur Póloníus hann glóðvolgan
um leið og hann birtist. Hinsvegar er það naumast boðlegt 1 3.1., hvaða
brögðum sem leikstjórar beita, að hann verði ekki samstundis var við
Ófelíu, sem Póloníus beinlínis otar í veg fyrir hann, nema gert sé ráð fyrir
að hann komi lesandi einsog í fyrra skiptið. Og þarsem honum er ætlað
frumkvæðið í þetta sinn, og enginn verður þessvegna til að fipa hann, þá
heldur hann áfram lestrinum inni á sviðinu; og er þess þá ekki að vænta,
að hann komi auga á Ófelíu, fyrr en hann hefur lokað bókinni, og er tekinn
til að leggja útaf textanum með sín eigin málefni bakvið eyrað. - Á texta
útgáfunnar Q1 þykir að vísu lítið mark takandi; en sú útgáfa tæki hér af
öll tvímæli, því að þar er konungurinn látinn segja, þegar Hamlet kemur
inn, í 3.1.: „Sjá hvar hann kemur niðursokkinn í bók.“ Ástæðan til þess, að
sú talgrein var síðar niður felld, var að sjálfsögðu sú, hve slík endurtekning
á talgrein drottningar í 2.2. fór illa. Á þennan textastað bendir einn fremsti
Shakespeares-sérfræðingur þessarar aldar, dr. G.B. Harrison, í Hamlets-
útgáfu sinni, og ályktar, að hér sé Hamlet enn að lesa í bókinni góðu frá
2.2. og hugleiða efni hennar; enda segir hann, að það sé sennilegasta
skýringin á sjálfsmorðs-eintalinu, og þessvegna verði hann ekki Ófelíu var.
Sjálfsagt mundu flestir fallast á það með Brandesi, að „bókin“ sú arna
muni vera eftir Shakespeare; og feginn vildi víst margur fá að blaða ögn í
þeirri skræðu! (1970)
4.2.26. „Ltkið er í skugga konungs, og konungur er skuggi líksins. Konungur
er sem annar - “ í frumtexta stendur hér: „The body is with the king, but
the king is not with the bodyT Þetta tilsvar Hamlets hefur reynzt harla
torskilið. Helzt hefur það verið skýrt svo, að líkið sé hjá hinum látna
konungi, en sá konungur reiki nú um án líkams; eða að Kládíus konungur
76
TMM 1997:4