Tímarit Máls og menningar - 01.12.1997, Blaðsíða 114

Ritdómar
Hot spring river this book
Ástráður Eysteinsson: Tvímæli. Þýðingar og
bókmenntir. Háskólaútgáfan 1996. 307 bls.
Við tölum íslensku, lesum íslensku og
heyrum íslensku talaða í kringum okkur,
en án þess að við gerum okkur fulla grein
fyrir því erum við stödd í veröld þar sem
stór hluti þess máls sem okkur berst er
þýðingar úr erlendum tungumálum:
forsíðufréttir útbreiddasta dagblaðsins
eru þýðingar á erlendum fréttaskeytum,
á sama hátt er stór hluti útvarps- og sjón-
varpsfrétta þýðingar svo og mikið af
öðru efni sjónvarpsins, talsvert af blaða-
greinum eru þýðingar eða endursagnir,
ritningargreinarnar sem lesnar eru á
sunnudögum í útvarpi eða hálftómum
kirkjum eru þýðingar, og á árunum
1970-1979 til dæmis komu út á íslandi
725 þýdd skáldrit á móti 414 frumsömd-
um. En þessar þýðingar eru gjarnan
„ósýnilegar“ ef svo má segja: málið kem-
ur til viðtakandans eins og það hafi aldrei
verið annað en íslenska, eða veit t.d.
nokkur maður hver þýddi þessa eða
þessa ritningargrein eða þá þessa eða
þessa frétt í Morgunblaðinu? Það er því
ekki að furða þótt menn hafi lítið velt
fyrir sér sér þýðingum sem slíkum og
þýðingarstarfinu eða tekið það til ein-
hverrar raunhæfrar athugunar.
Verk Ástráðs Eysteinssonar „Tví-
mæli“ er tilraun til að bæta úr þessu og
athuga ffá ýmsum hliðum þetta ósýni-
lega en þó harla fyrirferðarmikla fýrir-
bæri. Af því sem hér að ofan greinir, og
er reyndar endursögn úr inngangskafl-
anum, er ljóst að bóldn fyllir upp í veru-
legt tóm og getur því ekki verið annað en
velkomin. En hún þarf vissulega enga
slíka réttlætingu, því hún er vel skrifúð
og ffóðleg og flytur margvísleg fræði sem
hafa verið fáheyrð á skerinu til þessa. Á
eftir inngangskafla um þýðingarffæði og
slíkt kemur fyrst ágrip af sögu þýðinga í
hinum vestræna heimi frá fornöld og
fram á rómantíska tímabilið (eða „frá
Babel til Bessastaða" eins og höfúndur
kemst að orði). Síðan eru fjórir kaflar um
ýmsar hliðar þýðinga, meginhugtök og
átakasvið í þýðingarffæðum, svo sem
frumtexta og þýðingu (eða „jafngildi"),
þýðingarferli, þýðingarýni og slíkt. Að
lokum er kafli um hlutverk þýðinga í
íslenskum menningarheimi á 19. öld, og
má þá segja að þar sé aftur tekinn upp
þráðurinn úr öðrum kafla bókarinnar,
þannig að nokkurs konar rammi mynd-
ist utan um verkið.
1 umfjöllun sinni innan þessa ramma
hefúr höfundur oft á tíðum tekið þann
kostinn að endursegja ýmsar helstu
kenningar sem settar hafa verið ff am um
þýðingar erlendis og alls kyns fræði-
mannadeilur um þau efni. Á þennan
framsagnarhátt má líta bæði sem kost og
galla effir viðhorfi hvers og eins. Fyrir
nemendur í bókmenntaff æðum, málvís-
indum og slíku er það vissulega kostur
að hafa þannig handhægt yfirlit yfir það
sem hefur verið að gerast í þýðingar-
ffæðum undanfarna áratugi og umræð-
ur manna um þau mál. Hins vegar getur
verið að ýmsir almennir lesendur hefðu
112
TMM 1997:4