Tímarit Máls og menningar - 01.12.1997, Blaðsíða 95

Matthías Viðar Sæmundsson
Litlu varð Vöggur feginn
Ef læpuskaps ódyggðir eykjum með flæða
út yfir haf vilja læðast þér að:
með geigvænum logbröndum Heklu þær hræða
hratt skalt þú aptur að snáfa af stað.
Bjartii Thorarensen
Af ritdómi Einars Más Jónssonar um íslenska bókmenntasögu III má
ráða að undirritaður hafi slegist í för með Eggerti og Bjarna upp
Heklufjall sumarið 1750 og ekki komist til byggða aftur, heldur
álpast niður í pyttinn til fundar við Leirulækjar-Fúsa tuttugustu aldar,
franska menningarheimspekinginn Michael Foucault, sem ekkert erindi
mun eiga við nokkurn mann lengur, enda steindauður.1 Nú er ekki ólíklegt
að Fúkki hafi endað á meðal drísildjöfla og óhreinna sálna, eftir líferni hans
að dæma, og hugsa má sér hvumleiðari mannfélagsskap hinum megin, en
þar sem mér er annt um orðspor Foucaults í bráð og lengd, þá hlýt ég að
andmæla því að honum sé eignað skrif mitt um íslenska bókmenntasögu
með óskammfeilnum hætti.2 Þá verður að ætlast til þess að maður sem ber
stórmæli upp á annað fólk styðji mál sitt sæmilegum rökum, því kjaftaleg
fullyrðingasemi er engu betri en belgmiklar alhæfingar.
En fyrst þetta: Bókmenntasaga III byggist líkt og önnur sagnfræðirit á vali
kenninga, sem í sumum tilvikum er stefnt til höfuðs viðteknum tilgátum um
íslenska hugmynda- og bókmenntasögu. Hér er meðal annars reynt að
skilgreina reynsluheim sem skáld og menntamenn átjándu og nítjándu aldar
ólust upp við, samsömuðu sig við eða brutust undan, hver með sínum hætti,
jafnframt því sem lýst er einstaklingslífi og samfélagsþróun þessara tíma eftir
því sem rými gafst til. Framsetningin einskorðast því ekki við fagurfræði eða
persónusögu, heldur byggist hún á þekkingarforða sem varð til við könnun
fjölda birtra og óbirtra texta af ýmsu tagi, jafnframt því sem tekið var tillit
tO rannsókna síðustu ára, en þær hafa leitt í ljós flóknari og fjölbreyttari
bókmenntasköpun en áður þekktist eða var viðurkennd; átjánda öldin varð
TMM 1997:4
93