Tímarit Máls og menningar - 01.12.1997, Blaðsíða 112

ÓLAFUR HALLDÓRSSON
Hvern íjandann merkir það annars að upplifa tímann?
Skelfmg finnst mér vandræðaleg tilraun Böðvars til að sýna fr am á eðlilega
notkun sagnarinnar hylla í setningunni: „næstu [ljóðabækur þínar] hylla
sumpart hið opna ljóð.“ „Setningin hlýtur því að merkja,“ segir Böðvar:
„ . . . nœstu Ijóðabœkur þínar lýsa sumpart hollustu sinni við hið opna ljóð.“
(Bls. 101.) Ég held mér finnist setningin illskárri með sögnina hylla í dönsku
merkingunni aðhyllast (være tilhænger af), enda tel ég víst að sú merking
hafi vakað fýrir höfimdinum. En setningin er jafnvitlaus hvor merkingin sem
er lögð í sögnina hylla. Hefðu bændur í Hvítársíðu til dæmis getað sagt að
markaskráin hylli blaðstýft aftan hægra?
Þegar afi Böðvars smíðaði hestskónagla (sjá bls. 104) kunni hann íslensku
eins vel og líklega betur heldur en við Böðvar. Ef Böðvar heldur að hestskór,
hestskónagli og saumur séu dönskuslettur í íslensku hefur hann lent í sama
pyttinum og margir aðrir, að halda að allt sé komið úr dönsku sem er eins
eða líkt í dönsku og íslensku. Þetta eru norræn orð sem hafa lifað góðu lífi
bæði í dönsku og íslensku - í íslenskunni í sátt og samlyndi við skeifur,
hóffjaðrir og nagla. Ef hann trúir mér ekki ráðlegg ég honum að lesa í
Böglungasögum í Eirspennli (útgáfu Finns Jónssonar 1913-16, bls. 469-70)
söguna um smiðinn, Þórð véttir í Píslum á Nesjum í Noregi, sem smíðaði
hestskó fyrir Óðin og „skúaði“ hest hans.
Böðvar getur þess réttilega (bls. 104) að mér sé illa við dönskulettuna að
dúkka upp. „Þetta sögðum við í Hvítársíðunni“, segir hann (bls. 104). Og
þarna er enn kominn góði grauturinn, „alveg eins og heima.“ En þegar hann
reynir að réttlæta þetta orðafar með því að bæði ég og aðrir hafi keypt
dúkkaðan saum í sölubúðinni, þá er hann kominn með folald úr annarri
meri. Ég man satt að segja ekki eftir að ég hafi beðið um dúkkaðan saum í
sölubúð; mér þætti líklegra að ég hefði beðið um hauslausa nagla. En þegar
Böðvar kom með dúkkaða sauminn þeirra Borgfirðinga lagði hann fýrir mig
gátu sem ég hef ekki ráðið. Hvaðan hafa Islendingar fengið orðafarið að
dúkka saum, og eiga þá ekki við að slá naglann (eða sauminn) á kaf í viðinn,
heldur að slá til hausinn á saumnum svo að hægt sé að sökkva honum í
viðinn? Ég er hræddur um að þarna hafi danska sögnin dukke heldur betur
farið á flæking. Þar er fyrst til að taka að ég veit ekki til að Danir tali um að
dukke et som\ hins vegar segja þeir at dykke et som og eiga þá við að slá
sauminn á kaf í viðinn, en dyknagle heitir stálnagli sem til þess er notaður.
Ég hef ekki kannað hvort dúkkaði saumurinn úr naglasúpunni hans Böðv-
ars, sem er góður grautur og alveg eins og heima, gæti verið kominn úr þýsku,
og mér er raunar sama hvaðan hann er ættaður; hann er engum til meins,
ryður engu frá sér í íslensku máli og kemur mér vitanlega ekki í stað neins
sem er betra. Allt öðru máli gegnir um orðafarið að dúkka upp\ það eykur
110
TMM 1997:4