Tímarit Máls og menningar - 01.03.2000, Blaðsíða 36

Halldór Björn Runólfsson
Þankar um málverkafalsanir
Að loknum hæstaréttardómi í stærsta svikamáli
sem skekið hefur íslenska list*
Eitt alvarlegasta áfallið sem dunið hefur yfir óburðugan listheim okkar
íslendinga er fölsunarmálið svokallaða. Varla eru liðnir nema þrír mánuðir
frá því máli ákæruvaldsins á hendur Pétri Þór Gunnarssyni, fyrrverandi
eiganda Gallerí Borgar, lauk með dómsorði þar sem hinn ákærði var dæmd-
ur í hálfs árs fangelsi og fjársektir, hátt á fjórða hundrað þúsund króna, auk
þess sem honum var gert að borga málskostnað og málsvarnarlaun upp á
tvær milljónir. En skömmu áður en dómur féll í málinu varð stórbruni í
Gallerí Borg í Síðumúla, og hundruð verka eyðilögðust. Bruninn féll þó al-
gjörlega í skuggann af ákærum þeim sem bornar voru á galleríhaldarann,
enda var það mál margra að ekki væri allt með felldu hvað eldsvoðann
áhrærði; lagerinn hefði sjálfsagt ekki verið jafnverðmætur og eigandinn vildi
vera láta.
Ákært var og dæmt í málinu á grundvelli þriggja málverka sem ákærða var
borið á brýn að hafa prangað inn á jafnmarga kaupendur. Sannað þótti að
jafnvel þótt hann hefði ekki framkvæmt verknaðinn sjálfur hefði Pétur Þór
vísvitandi blekkt kaupendurna þrjá með því að hylma yfir með merkjabrjóti,
ónefndum þrjóti sem falsaði undirskrift Jóns heitins Stefánssonar listmálara
(1881-1962). Þar með hefði hann gerst meðsekur í fölsun listaverka, auk
þess að hafa haft stórfé út úr kaupendum með röngum upplýsingum um
málverkin.
Nú þætti það varla ógnvænlegt fyrir okkar unga og óharðnaða listalíf ef
falsanirnar væru aðeins þrjú málverk eftir Jón, en því miður bendir allt til
þess að myndirnar sem dómurinn var byggður á séu aðeins yfirborð ís-
jakans. Verið getur að falsanirnar séu hundraðfalt fleiri, ef ekki þrefalt það.
Slík mergð er ekkert minna en meiriháttar blóðtaka fyrir jafnlitla einingu og
íslenska listmarkaðinn. Margar spurningar hljóta því að kvikna í kjölfar slíks
uppgjörs sem dóms Hæstaréttar yfir Pétri Þór Gunnarssyni. Sú fyrsta hlýtur
að hljóma eitthvað á þessa leið: „Hvernig gat þetta gerst?“ Önnur gæti verið
svona: „Hví tók jafnlangan tíma og raun ber vitni að leiða málið til lykta?“ I
framhaldi af því hljóta menn að spyrja: „Eru öll kurl komin til grafar?“ þá
26
www.malogmenning.is
TMM 2000:1