Tímarit Máls og menningar - 01.03.2000, Síða 59

ALVARLEGAR SAMRÆÐUR
Og þegar frú Linde, af ekki minna raunsæi, bendir honum á að sjálf sé hún
skipreika og að þau væru betur sett tvö á einu flaki en hvort um sig á sínu
flakinu, segir hann:
Þakk, þakk, Kristín; - nú skal ég líka endurvekja álit mitt í annarra
augum. (186)
Og við trúum á að honum muni takast það því hann hefur til þess kjark og,
með orðum frú Linde, kjarna sem hægt er að trúa á (186).
Ræða Torvalds Helmers er stundum í skoplegri andstöðu við ræðu Krog-
stads. í síðasta hluta var rætt um það hversu oft hið alvarlega viðfangseftii
Brúðuheimilis er fangað eins og í blindni í samræðum verksins. Þetta á ekki síst
við um orð Helmers sem eru ósjaldan innantóm og öðlast viðföng sín nánast
fyrir tóma tilviljun. Hann segir t.d. við konu sína eftirfarandi setningar:
Nú, maður verður að taka þig eins og þú ert. (127)
Og ég vildi ekki að þú værir öðruvísi en þú ert. (127)
Þú varst öll af vilja gerð að gleðja okkur, og það er mest um vert. (128)
Helmer lætur þessi orð falla í glaðværum samræðum um, að því er virðist,
léttvægt viðfangsefhi (jólatréð og skreytingu þess). Við þær kringumstæður
virðist sauðmeinlaust að flagga þessum orðum. En hann getur hvorki rifjað
þau upp né endurtekið í samhengi þar sem þau gætu öðlast sanna merkingu,
- þar sem þau yrðu annað og meira en orð. Raunirnar sem Helmerhjónin
rata í væru viðráðanlegri ef Helmer léti orðin verða að veruleika í breytni
sinni er tækifæri gefst til þess. En þegar aðstæðurnar leyfa og kalla á það efnir
hann ekki nein af orðum sínum.
Stundum er orðagjálfur Helmers svo yfirgengilegt að undrun sætir hversu
auðvelt er að láta það framhjá sér fara effirtektarlítið. Á þetta ekki síst við
þegar hann tjáir Nóru ást sína á henni með eftirfarandi orðum:
Svona á þetta að vera, elsku Nóra mín. Komi svo hvað sem koma vill.
Þú mátt trúa því að mig skortir hvorki kjark né krafta þegar verulega á
reynir. Þú skaltsjá að ég er maður til að taka alltá mig. (166, leturbreyt-
ingar mínar)
En þegar „verulega á reynir“ er það nákvæmlega kjark og krafta sem Helmer
skortir. Það hvarflar reyndar ekki að honum að orðin sem ég hef auðkennt
séu orð af því tagi sem hann gæti þurft að efna.
Athyglisvert er hversu krókótta leið Helmer fer við að lýsa fyrirætlunum
sínum og skýra ástæður þeirra. Eitt sem hann nefnir til að útskýra hvers
vegna hann muni ekki draga uppsögn sína á Krogstad til baka er þetta:
TMM 2000:1
www.malogmenning.is
49