Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.03.2000, Page 68

Tímarit Máls og menningar - 01.03.2000, Page 68
RÓBERT H. HARALDSSON iðulega hefðbundin orð sem hann telur að aðrir gætu samþykkt sem alvarleg („Vertu sæll kæri vinur, ég mun aldrei gleyma þér, þú varst mér svo samvax- inn“), - orð sem ná ekki að tjá þá alvöru sem viðfangsefni augnabliksins gef- ur tilefni til. „Sofið, Rank læknir“ og: ,,[Þ]akk fyrir eldinn“, eru alvarleg orð um alvarleg efni, - alvarlegar samræður í skilningi Nóru. Svo virðist sem Strindberg telji þrátt fyrir allt að Helmerhjónin hafi getað rætt saman í meiri alvöru því hann botnar ofangreint og ímyndað svar Hel- mers með eftirfarandi orðum: »[...] Við hefðum án efa getað rætt saman af meiri alvöru efþú hefðir verið svo vinaleg að segja mér frá áhyggjuefnum þínum, en þú varst of undirförul, því þér gafst betur að vera dúkka mín en vinur.“ Ekki er auðséð hvernig ber að skilja þessi orð. Vera má að Strindberg eigi ekki við annað en að fjöldi alvarlegra viðfangsefna í samræðum þeirra hjóna hefði aukist ef Nóra hefði trúað Helmer fyrir áhyggjum sínum. Feilspor hennar, veikindi hans og ótti hennar við Krogstad hefðu þá t.d. orðið meðal umræðuefha þeirra. Hins vegar kann niðurlag tilsvarsins sem hann leggur Helmer í munn einnig að sýna að Strindberg telji, þrátt fyrir allt, að þær sam- ræður sem hjónin eiga raunverulega í leikritinu gætu hafa verið alvarlegri, þar gætu orð og viðfangsefni fallið betur saman. Sá alvöruskortur sé hins vegar Nóru að kenna, hún hafi verið of undirförul. Hann skrifi því tvíræðn- ina í samræðum verksins á reikning Nóru, hún hafi brotið skýlausa siðareglu samfélagsins og haldið því leyndu fyrir manni sínum. Hjá Strindberg skyggir hið siðferðilega brot Nóru gjörsamlega á tvíræðn- ina í samræðum verksins eða, hafi hann tekið eftir henni, er tvíræðnin ein- ungis skoðuð sem ein afleiðing siðabrotsins. Á hvorn veginn sem það nú er þá er það afbrot Nóru sem öllu skiptir að mati Strindbergs. Ég lít hins vegar svo á að það sé sjálf tvíræðnin, gjáin á milli alvarlegra orða og alvarlegra viðfangsefna, sem sé eiginlegt viðfangsefni Brúðuheimilis; það siðferðilega vandamál sem gegnumlýst er. Þar sé boðskap verksins að finna. Önnur sið- ferðileg álitamál liggja vissulega nær yfirborðinu og eru líklegri til að fanga athygli okkar og vekja siðferðiskennd okkar. En til að koma auga á hið eigin- lega vandamál verðum við að sjá í gegnum þessi álitamál sem fljóta á yfir- borði verksins. Eða, með öðrum orðum, ein ástæða þess að við komum ekki auga á hinn raunverulega siðferðisvanda er siðferðiskennd okkar. Þetta virð- ist eiga við í tilviki Strindbergs. Allt tal hans um Brúðuheimili einkennist af ströngum siðferðilegum predikunartóni, einkum í garð Nóru. Hin sterka siðferðiskennd hans stendur einmitt í vegi þess að hann sjái hið eiginlega sið- ferðilega vandamál verksins. 58 www.malogmenning.is TMM 2000:1
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132

x

Tímarit Máls og menningar

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.