Tímarit Máls og menningar - 01.03.2000, Page 94

SIGRÍÐUR ALBERTSDÓTTIR
um ókomna atburði. Þetta finnst öðrum sögupersónum sjálfsagt og eðlilegt.
Þær verða aldrei hissa, í mesta lagi þreyttar á fyrirganginum.
Undir þetta tekur Wendy B. Faris í ritgerð sinni: „Scherazade’s Children:
Magical Realism and Postmodern Fiction“ en hún tiltekur reyndar fleiri at-
riði sem saga þarf að uppfylla til að hljóta titilinn töfraraunsæi.7
í ritgerð sinni setur Faris ff am nokkur grundvallareinkenni sem nota má
til að skoða verk sem skrifuð eru í anda töff araunsæis. í fyrsta lagi segir hún
að texti þurfi að innihalda þætti sem tengja má við eitthvað sem við getum
ekki skýrt með raunsæjum hætti. I öðru lagi þarf lesandi að hika á milli
tveggja andstæðra skýringa á undarlegu fyrirbæri og um leið þarf hann að ef-
ast um þennan undarlega atburð. í þriðja lagi upplifir lesandi nálægð eða
samruna tveggja ólíkra heima. 1 fjórða lagi þarf textinn að draga í efa við-
teknar hugmyndir um tíma og rúm. í fimmta lagi tekur textinn afstöðu gegn
skriffæði og beinir honum gegn hefðum og reglum eins og glöggt má sjá í
suður-amerískum bókmenntum sem oft gagnrýna alræði og heraga á tákn-
rænan hátt. í sjötta lagi setja forn trúarbrögð og þjóðsagnir mark sitt á text-
ann en í honum birtist oft löngun til að viðhalda fortíðinni sem oft hefur
verið smækkuð eða þurrkuð út. Einnig segir Faris að karnivalískt andrúms-
loft sé oft notað í töfraraunsæjum textum þar sem tungumálið sé notað á
fjarstæðukenndan og yfirdrifínn hátt.8
Lesendur þurfa ekki að velta þessum einkennum lengi fyrir sér til þess að
sjá að þau renna töluvert saman við skilgreiningar á fantasíunni. Það sem
skilur sig hinsvegar alfarið ffá fantasíunni er sú skilgreining að forn trúar-
brögð og þjóðsagnir setji mark sitt á textann og að í honum birtist löngun til
að viðhalda tryggð við fortíðina. í mörgum þeirra greina sem ég hef lesið um
töfraraunsæi er áherslan einmitt lögð á þetta atriði.
P. Gabrielle Foreman tekur þetta einmitt til umræðu í grein sinni „Past-On
Stories: History and the Magically Real, Morrison and Allende on Call“9 en
hún segir að ólíkt fantasíu og súrrealisma geri töff araunsæið ráð fyrir að ein-
staklingurinn þarfnist tengsla við hefðir og trúarbrögð samfélagsins, þ.e. að
hann sé tengdur sögu sinni og menningu.
Með því að einfalda mjög má segja að fantasían gerir ráð fýrir einstaklingi
sem upplifir heim handan marka samfélagsins en það gerir töfraraunsæið
ekki.
í svipaðan streng tekur Ray A. Verzasconi í ritgerð sinni: Magical Realism
and the Literary World ofMiguel Ángel Austurias en hann gengur einmitt út
frá því að í töffaraunsæi sé gamla menningin tekin og heimfærð upp á nú-
tímann. Höfundar nota goðsagnir og hjátrú til að fmna nýja merkingu og
sýna nútímann í nýju ljósi. Þeir reyna að enduruppgötva í goðsögunum hin
84
www.malogmenmng.is
TMM 2000:1