Peningamál - 01.08.2001, Blaðsíða 15

líkur á gengishækkun að því tilskildu að verð-
bólga fari ekki meira úr böndum en orðið er.
Ofangreind öfl munu togast á um gengi krónunn-
ar á næstu misserum en ógerlegt er að segja hver
niðurstaða þeirrar togstreitu verður næstu mánuði.
Markaðsaðilum má vera ljóst að vilji Seðlabankans
stendur til styrkingar á gengi krónunnar frá núver-
andi gengi, þótt bankinn muni einungis grípa inn í
markaðinn þegar brýn ástæða er til eða þegar hann
telur að inngrip séu líkleg til að skila varanlegum
árangri.
Velta og umsvif eru enn mikil
Nýjustu tölur benda til að umsvif í hagkerfinu hafi
verið mun meiri á fyrri hluta ársins en umræða um
efnahagsmál að undanförnu gæti gefið tilefni til að
ætla. Hagvöxtur á fyrri hluta ársins hefur líklega ekki
farið niður fyrir vöxt framleiðslugetu og því alls óvíst
að framleiðsluspenna hafi slaknað. Þjóðhagsstofnun
hefur nýverið birt ársfjórðungslega þjóðhagsreikn-
inga frá árinu 1997 til fyrsta fjórðungs í ár. Sam-
kvæmt því uppgjöri var landsframleiðsla á fyrsta árs-
fjórðungi rúmlega 7½% meiri en á sama tíma í fyrra
og átti það einkum rætur að rekja til kröftugs útflutn-
ings og mikillar aukningar fjármunamyndunar, en
einkaneysla dróst lítillega saman. Þótt hafa verði
vissa fyrirvara á þessum tölum, þar sem um bráða-
birgðauppgjör er að ræða og þetta er í fyrsta skipti
sem Þjóðhagsstofnun birtir uppgjör af þessu tagi, er
ljóst að umsvif hafa enn verið að aukast á fyrstu
mánuðum ársins. Tölur um veltu eftir atvinnugrein-
um, sem byggðar eru á virðisaukaskattsinnheimtu,
styðja þessa ályktun. Fyrstu fjóra mánuði ársins var
heildarveltan nærri 7% meiri að raungildi en á sama
tíma í fyrra. Eins og áður hefur komið fram var út-
flutningur mjög öflugur fyrstu fimm mánuði ársins,
einkum vegna áls og sjávarafurða. Velta innanlands-
greina án eldsneytis var hins vegar um 3% meiri að
raungildi en á sama tíma í fyrra sem er svipuð aukn-
ing og árið áður. Það á að verulegu leyti rætur að
rekja til mikillar aukningar veltu í byggingarstarf-
semi og þjónustu en smásöluverslun stóð nánast í
stað að raungildi. Raunvelta í iðnaði án stóriðju og
sjávarútvegs var 4½% meiri en á sama tíma í fyrra
sem er meiri veltuaukning en þá mældist. Athygli
vekur einnig í þessu sambandi að veltan í mars-apríl
hafði í innanlandsgreinum aukist heldur meira frá
fyrra ári en veltan í janúar og febrúar. Því er engin
merki enn að finna í þessum tölum um samdrátt í
efnahagslífinu og rímar það vel við vísbendingar af
vinnumarkaði sem fjallað er um hér á eftir.
Afkoma atvinnurekstrar versnar vegna aukins fjár-
magnskostnaðar
Fyrirliggjandi árshlutauppgjör og spár fjármálafyrir-
tækja benda til þess að hagnaður skráðra fyrirtækja
muni minnka á fyrri hluta ársins. Það stafar þó að
verulegu leyti af auknum fjármagnskostnaði, aðal-
lega vegna lækkunar gengis krónunnar. Hagnaður
fyrir afskriftir og fjármagnskostnað, eða framlegð,
sem hlutfall af veltu virðist nær óbreyttur frá sama
tíma í fyrra. Í sjávarútvegi virðist framlegð sem hlut-
fall af veltu aukast umtalsvert frá því fyrra og kemur
þar til hærra afurðaverð í erlendri mynt og lágt gengi
íslensku krónunnar. Framlegð virðist einnig aukast í
iðnaði. Almenn rekstrarskilyrði virðast því nokkuð
hagstæð fyrir útflutnings- og samkeppnisgreinar.
Hækkun skulda í erlendri mynt vegna lækkunar
krónunnar mun hins vegar dylja þá staðreynd í ár. Sú
bókhaldsuppfærsla hefur hins vegar mun minni áhrif
á sjóðstreymi. Það mun því batna hjá þeim fyrir-
tækjum sem búa við aukna framlegð.
Vinnumarkaðurinn enn yfirspenntur og fátt bendir til
að farið sé að slakna á
Ástand vinnumarkaðarins breytist hægt. Enn er tölu-
verð spenna á vinnumarkaði ef marka má fjölda
starfa í boði hjá vinnumiðlunum. Í júní voru þau 610,
samanborið við 450 í júní í fyrra. Atvinnuleysi í júní
mældist 1,2% og lækkaði um 0,4% frá fyrri mánuði.
14 PENINGAMÁL 2001/3
Mynd 11
Veltubreyting milli ára 1998-2001
%-breyting staðvirtrar veltu frá sama tímabili á fyrra ári
Jan.
-feb.
Mars
-apr.
Maí
-júní
Júlí
-ág.
Sept.
-okt.
Nóv.
-des.
Jan.
-feb.
Mars
-apr.
Maí
-júní
Júlí
-ág.
Sept.
-okt.
Nóv.
-des.
Jan.
-feb.
Mars
-apr.

0
2
4
6
8
10
12
14
16
-2
-4
-6
-8
-10
% Velta alls Smásöluverslun
Iðnaður án fiskiðn-
aðar og stóriðju
Innanlandsgreinar
án eldsneytis
1999 2000 2001
Heimild: Þjóðhagsstofnun og Seðlabanki Íslands.