Peningamál - 01.08.2001, Qupperneq 9

8 PENINGAMÁL 2001/3
búast við að smærri eignir fari einnig að lækka með
haustinu enda mikið af nýju húsnæði í boði og vís-
bendingar eru um minnkandi eftirspurn.
Óvissa og áhættuþættir
Sem fyrr leggur Seðlabankinn áherslu á að allar spár
eru háðar óvissu og því varhugavert að leggja of
mikið upp úr túlkun á ákveðnum gildum. Því er spáin
sýnd ásamt mati á óvissubili hennar á mynd 5. Þannig
sýnir allt skyggða svæðið það bil sem eru 90% líkur
á að verðbólga verði innan; 75% líkur eru á að verð-
bólga verði innan tveggja dekkstu svæðanna.
Dekksta svæðið sýnir svo 50% óvissubilið. Óvissan
verður því meiri sem spáin nær lengra fram í tímann
og endurspeglast það í víkkun óvissubilsins.2
Nú sem fyrr er mikil óvissa um forsendur spár-
innar. Þar skiptir gengi krónunnar mestu. Annars
staðar í þessari grein eru færð fyrir því rök að raun-
gengi muni hækka á næstunni. Verði það fyrir tilstilli
hærra nafngengis mun verðbólga verða minni en hér
er spáð. Hækki gengi krónunnar t.d. smám saman á
næstu níu mánuðum upp í svipað stig og var undir
lok apríl myndi verðbólga yfir árið verða 7½% og
fara inn fyrir þolmörk á fyrri helmingi næsta árs.
Verðbólgumarkmið bankans gæti þá hugsanlega
náðst þegar á því ári. Forsenda þess er auðvitað að
ekki komi til endurskoðunar kjarasamninga til
hækkunar.
Á næstu mánuðum ríkir nokkur óvissa um þróun
húsnæðisverðs. Mikið er í boði af nýju húsnæði og
margt bendir til dvínandi eftirspurnar. Enn eru flestar
tegundir húsnæðis að hækka að nafnverði þó að raun-
verð hafi lækkað á nýliðnum ársfjórðungi. Haldi
þessar hækkanir áfram verður raunlækkun húsnæðis
ekki eins mikil og gert er ráð fyrir í spá bankans.
Myndist hins vegar spenna vegna umframframboðs
má jafnvel búast við enn meiri lækkunum en hér er
gert ráð fyrir með tilheyrandi áhrifum á verðbólgu.
Óvissa um launaþróun hefur aukist í kjölfar auk-
innar verðbólgu,sérstaklega með hliðsjón af mögu-
legri uppsögn kjarasamninga í febrúar n.k. Fari svo
að kjarasamningum verði sagt upp og samið verði
um launahækkanir mun það hafa áhrif til hækkunar
verðlags. Til lengri tíma litið er þannig viss hætta á
víxlverkun launahækkana og verðbólgu ef núverandi
verðbólguvæntingar festast í sessi.
Fráviksdæmi
Ofangreind verðbólguspá byggist meðal annars á því
að kjarasamningar verði óbreyttir. Jafnframt er byggt
á þeirri forsendu að ekki komi til frekari stóriðju-
framkvæmda. Þessar forsendur eru auðvitað verulega
óvissar. Með því að nota líkan sem spáir bæði laun-
um og verði má leiða getum að því hvað gæti gerst ef
þessar forsendur breytast. Mikilvægustu stærðirnar
sem ákvarða verðbólgu og launahækkanir í þessu
líkani er gengi krónunnar og umframeftirspurn á
vöru- og vinnumarkaði. Meðfylgjandi mynd sýnir
fjögur fráviksdæmi. Í fyrsta lagi er gert ráð fyrir að
laun ákvarðist samkvæmt líkaninu frá og með árs-
byrjun 2002. Í dæmum tvö og þrjú er bætt við fram-
kvæmdum sem svara til stækkunar Norðuráls og
síðan til viðbótar byggingu Reyðaráls og er þá miðað
við tímasetningar og áhrif á hagvöxt og framleiðslu-
spennu samkvæmt áætlunum Þjóðhagsstofnunar.
Þessar framkvæmdir valda því að framleiðsluspenna
verður meiri þar sem hagvöxtur verður meiri og at-
vinnuleysi minna. Báðir þessir þættir stuðla að meiri
verðbólgu og launahækkunum. Afleiðingin verður sú
að verðbólgumarkmið bankans næst ekki á árinu
2003 að óbreyttu gengi og peningastefnu. Reyndar
stöðvast verðbólguhjöðnunarferlið alveg þegar
Reyðaráli er bætt við dæmið. Á móti þessu kemur að
2. Matið á óvissu í verðbólguspánni byggist í meginatriðum á sögulegum
spáskekkjum bankans þar sem það á við og á einföldum framreikningi
á spáóvissu fyrir þær tímalengdir sem bankinn hefur ekki áður spáð. Á
sama hátt og spár um einstök gildi eru háðar óvissu er matið á spáóvissu
það einnig. Því þarf að fara varlega í túlkun á matinu á spáóvissunni.
Þessu mati er fremur ætlað að draga fram innbyggða óvissu spágerðar-
innar en að vera nákvæmt mat á líkindadreifingu verðbólguspárinnar.
1998 1999 2000 2001 2002 2003
0
2
4
6
8
10
12
%
Verðbólguspá Seðlabankans
Mynd 5
8
6
4
2
0
-2
8
6
4
2
0
-2
%
50% óvissubil
75% óvissubil
90% óvissubil
2003200220012019
0 10
Heimild: Seðlabanki Íslands.