Peningamál - 01.08.2001, Blaðsíða 57

56 PENINGAMÁL 2001/3
Búnaðarbanki Íslands hf., Íslandsbanki hf., Kaup-
þing hf. og Landsbanki Íslands hf. Viðskiptavaki
getur sá orðið sem hefur ótakmarkað starfsleyfi til
gjaldeyrisviðskipta og tekur á sig ábyrgð og skyldur
viðskiptavaka með Bandaríkjadal gagnvart íslenskri
krónu, sbr. ákvæði reglna um millibankamarkað með
gjaldeyri nr. 742 frá 19. október 2000. Viðskipta-
vakar og ríkissjóður hafa einir rétt til gjaldeyrisvið-
skipta við Seðlabanka Íslands.
Millibankamarkaður er opinn frá kl. 9:15 til kl.
16:00 alla viðskiptadaga. Viðskiptavakar skuldbinda
sig til að setja fram leiðbeinandi verðtilboð, þ.e.
kaup- og sölugengi Bandaríkjadals, og skal það gert
á Reuter-síðu (eða í sambærilegu upplýsingakerfi)
þar sem aðilar geta séð tilboð hver hjá öðrum. Til-
boðin þarf að uppfæra eigi sjaldnar en á 30 sekúndna
fresti og sýna þau að öllu jöfnu það verð sem mark-
aðsaðilar eru tilbúnir að kaupa á og selja 1,5 milljón
Bandaríkjadala. Aðrar fjárhæðir eru samningsatriði.
Viðmiðunarfjárhæðin er sú sem oftast er notuð. Við-
skipti á millibankamarkaði fara eingöngu fram í
Bandaríkjadölum. Þó er hægt að eiga viðskipti í
öðrum gjaldmiðlum en það er háð samþykki beggja
aðila. Öll viðskipti milli markaðsaðila sem nema
a.m.k. 500 þúsundum Bandaríkjadala skulu tilkynnt
Seðlabankanum innan 5 mínútna eftir að þau áttu sér
stað. Seðlabankinn safnar upplýsingum um veltu á
millibankamarkaði.
Munurinn á kaup- og sölutilboðum er svokallað
gengisbil (e. spread) og skal það við venjulegar
markaðsaðstæður vera 5 aurar en má fara upp í 7
aura, sbr. samkomulag viðskiptavaka þar að lútandi.
Hafi gengisvísitalan breyst um meira en 1,25% frá
opnunargildi dagsins er viðskiptavökum þó heimilt
að auka gengisbil í 10 aura og í 20 aura fari breyting-
in frá opnunargildi í 2%. Þessa heimild hafa við-
skiptavakar ekki nýtt til þessa.
Hafi viðskiptavaki átt viðskipti við annan við-
skiptavaka þarf hann ekki að setja fram bindandi til-
boð á ný til hans fyrr en að 5 mínútum liðnum. Seðla-
bankinn er undanskilinn þessu ákvæði og eru við-
skiptavakar skyldir til að eiga viðskipti við hann sé
þess óskað.
Viðskipti
Viðskipti á millibankamarkaði fara þannig fram að
viðskiptavaki A hringir til eða hefur samband með
rafrænum hætti við einn eða fleiri viðskiptavaka og
biður um verðtilboð (e. quote). Hafi liðið meira en 5
mínútur frá því að A bað síðast um verðtilboð verða
mótaðilarnir að gefa upp bindandi kaup- og sölutil-
boð en annars er gagnaðila í sjálfsvald sett hvort
hann gengur til viðskipta. Þegar A hefur fengið
tilboðin segir hann hvort hann kýs að kaupa eða selja
1,5 milljón Bandaríkjadala (nema önnur fjárhæð sé
sérstaklega tekin fram) eða hætta við. Venjan er að
tilboðin sem fengin eru með þessum hætti séu í sam-
ræmi við þau sem sjást á Reuter-síðu viðkomandi
viðskiptavaka. Þó getur orðið ósamræmi þar á milli,
sérstaklega þegar mikil viðskipti eru hjá viðskipta-
vökunum og verð breytist hratt. Algengast er að
viðskiptavakar fari „hring“ á markaðnum, þ.e. eigi
viðskipti við hina viðskiptavakana alla. Hafi A keypt
Bandaríkjadali af hinum viðskiptavökunum hækka
þeir verðtilboð sín. Hafi hins vegar A selt Banda-
ríkjadali lækka yfirleitt verðtilboð þeirra. Hve mikil
breyting verður á verðtilboðum er háð markaðsað-
stæðum hverju sinni. Væntingar um gengisþróun,
gjaldeyrisstreymi og gjaldeyrisjöfnuð viðskiptavak-
anna ráða miklu um viðbrögð þeirra við viðskiptum
á markaðnum. Nýjar hagstærðir, fréttir um aflabrögð
og hugsanlegar aðgerðir eða aðgerðaleysi Seðla-
bankans skipta einnig máli. Seðlabanki Íslands getur
hvenær sem er átt viðskipti og er hann ekki bundinn
af ákvæðinu um að hægt sé að neita um bindandi
verðtilboð hafi ekki liðið 5 mínútur frá síðustu
viðskiptum. Öll viðskipti á gjaldeyrismarkaði eru
gerð upp 2 dögum eftir að þau áttu sér stað. Milli-
bankamarkaðurinn með gjaldeyri er virkur og stund-
um eru viðbrögð mjög harkaleg. Því kemur fyrir að
verð sveiflast meira en efni standa til. Venjulega
jafna slík yfirskot sig fljótlega.
Hækki verðtilboðin hækkar Bandaríkjadalur jafn-
framt í verði, mælt í íslenskum krónum, og vísitala
gengisskráningar hækkar. Krónan veikist þar með.
Lækki hins vegar verðtilboðin þarf færri íslenskar
krónur til að kaupa einn Bandaríkjadal og vísitala
gengisskráningar lækkar og krónan styrkist.
Gjaldeyrisjöfnuður
Með gjaldeyrisjöfnuði er átt við jafnvægi gengis-
bundinna eigna og skulda (þ.e. jafnvægi gnóttstöðu
og skortstöðu gengisbundinna eigna- og skuldaliða
og liða utan efnahagsreiknings) fjármálastofnunar.
Gjaldeyrisjöfnuður telst jákvæður ef gengisbundnar
eignir eru meiri en skuldir og neikvæður ef gengis-