Peningamál - 01.08.2001, Blaðsíða 71

ugar en voru áður taldar jákvæðar. Þetta er eina dæmi
þess að matsfyrirtæki hafi kippt að sér hendinni við
mat á lánshæfi Íslands.
Í frétt sinni lýsir fyrirtækið áhyggjum, líkt og
Moody's og Fitch, yfir vaxandi viðskiptahalla og
nefnir einnig hraða skuldasöfnun erlendis sem tvo
meginþætti þessarar breytingar á horfum um láns-
hæfiseinkunn. Viðskiptahallinn nam 10% af lands-
framleiðslu árið 2000 og erlendar skuldir þjóðar-
búsins námu þá 265% af útflutningstekjum. Að auki
hefur komið til útstreymi gjaldeyris sem nemur 2%
af landsframleiðslu vegna beinnar erlendrar fjárfest-
ingar og kaupa íslenskra lífeyrissjóða á erlendum
verðbréfum. Með því að eiginfjárhlutföll og af-
skriftaframlög hafa lækkað hefur bankakerfið orðið
viðkvæmara fyrir ytri skellum.
Standard & Poor's tekur undir jákvæða umfjöllun
Moody's og Fitch um afgang á rekstri hins opinbera
er nam 2,9% af landsframleiðslu árið 2000 og búist
er við sama hlutfalli á árinu 2001.
Fyrirtækið tók fram í frétt sinni að lánshæfis-
matið myndi styrkjast ef dregið yrði úr útlánaaukn-
ingu og viðskiptahalla um leið og viðhaldið væri af-
gangi í ríkisfjármálum. Einkavæðing ríkisbanka
myndi einnig styrkja lánshæfiseinkunnir. Einka-
væðingu mætti nota til að draga að erlenda fjárfest-
ingu sem gæti dregið úr þrýstingi á greiðslujöfnuð og
eflt viðnámsþrótt bankakerfisins. Einnig yrði talið já-
kvætt ef drægi úr núningi milli stefnu í peninga-
málum og gengismálum. Standard & Poor's sagði að
svokölluð hörð lending með vandræðum í fjármála-
geiranum og/eða tilslökun í ríkisfjármálum gæti
grafið undan lánshæfismatinu.
Matsfyrirtækin hafa á undanförnum árum vikið í
skýrslum að mikilli erlendri skuldabyrði og veikri
erlendri lausafjárstöðu. Glöggt dæmi um þetta er að
finna í frétt Standard & Poor's síðla árs 1999.24 Þar
er hrein erlend skuldastaða borin saman við útflutn-
ing og erlend fjármögnunarþörf (reiknuð sem við-
skiptahalli auk afborgana af erlendum langtíma-
lánum og erlendra skammtímaskulda) borin saman
við gjaldeyrisvarasjóð. Sagði fyrirtækið samanburð-
inn Íslandi óhagstæðan borinn saman við önnur lönd
með lánshæfismatið A og AA. Fyrirtækið sagði
þessa stöðu geta skapað vanda ef skyndileg breyting
yrði á trausti bankakerfisins eða viðskiptahallinn
minnkaði ekki.
Lánshæfismat fyrir íslenska banka
Erlend matsfyrirtæki hafa í vaxandi mæli beint sjón-
um sínum að íslenskum bönkum og njóta viðskipta-
bankarnir þrír allir lánshæfismats þessara fyrirtækja
við erlenda lánsfjáröflun. Eftirfarandi atriði eru talin
skipta mestu við mat á bönkum:
• Rekstrarumhverfi
• Eignarhald og stjórn
• Verðmæti sérstöðu (e. franchise value)
• Möguleikar til tekjuöflunar
• Áhætta og áhættustýring
• Fjármagnsskipan banka
• Stjórnun
Almennt má bera þessa þætti saman við helstu
atriði sem ráða úrslitum við mat á lánshæfi atvinnu-
fyrirtækja, en þau eru almennt talin þessi:
• Mat á ríkinu, þjóðhagslegir þættir
• Horfur í atvinnugreininni
• Regluverk í greininni, einkavæðing
• Stjórnun fyrirtækisins
• Rekstrarstaða
• Fjárhagsstaða
• Einstakir þættir sem snerta fyrirtækið og skulda-
bréf þess (t.d. málssókn, tengsl við móðurfélag)
• Aðgangur að lausu fé
Moody's hefur undanfarin ár birt skýrslu um horf-
ur fyrir bankakerfið í heild sinni. Í nýlegri skýrslu25
fer fyrirtækið jákvæðum orðum um stöðu banka sem
það telur hafa almennt batnað, að vaxtarfæri séu góð
og árangur hafi náðst við að draga úr kostnaði.
Moody's lýsir því áliti að lán sem ólíklegt er að inn-
heimtist séu innan viðunandi marka og varúðar-
færslur fullnægjandi. Íslenskir bankar búi við sér-
staka áhættu vegna mikilla lána til sjávarútvegs.
Í skýrslunni lýsir Moody's því eindregna áliti að
sterkar líkur séu á stuðningi hins opinbera verði
70 PENINGAMÁL 2001/3
24. Sbr. frétt frá Seðlabanka Íslands 15. desember 1999.
25. Moody's Investors Service: Iceland, Banking System Outlook, desem-
ber 2000.