Peningamál - 01.02.2003, Page 10

fylgja mati þeirra á liðinni verðbólgu með nokkurri
tímatöf (sjá umfjöllun í Peningamálum 2002/3).7
Ytri skilyrði og framleiðsla
Marktækur efnahagsbati í heimsbúskapnum lætur
enn á sér standa. Ýmsar viðhorfsvísitölur og leiðandi
hagvísar gefa tilefni til nokkurrar svartsýni um hag-
vöxt, þótt samdráttarskeiðið í Bandaríkjunum og
sumum Evrópuríkjum á sl. ári hafi verið tiltölulega
vægt í sögulegum samanburði. Iðnaðarframleiðsla
hefur ekki heldur náð sér á strik og atvinna hefur
minnkað. Yfirvofandi stríð við Írak kann að tefja
efnahagsbata enn frekar, því að óvissan leiðir til þess
að einstaklingar og einkum fyrirtæki halda að sér
höndum. Olíuverð hefur einnig hækkað vegna yfir-
vofandi ófriðar og verkfalla í Venesúela. Allt kemur
þetta sérstaklega illa við hlutabréfamarkaðinn. Þar
hafa enn ekki orðið afgerandi umskipti eftir mestu
lækkun á verði hlutabréfa í sex áratugi. Miðað við
nýlegan hagnað og V/H-hlutföll sem af honum leiðir
virðist verð hlutabréfa raunar enn nokkuð hátt í sögu-
legum samanburði, a.m.k. í Bandaríkjunum.
Tölur um hagvöxt virðast e.t.v. ekki gefa tilefni til
eins mikillar svartsýni og birtist í viðhorfsvísitölum,
framvindu á hlutabréfamörkuðum eða þróun iðn-
aðarframleiðslu. Hagvöxtur í Bandaríkjunum var t.d.
lengst af töluverður á sl. ári (sjá mynd). Síðustu
landsframleiðslutölur frá Bandaríkjunum benda hins
vegar til minni vaxtar á fjórða ársfjórðungi 2002 en
búist var við. Vöxtur einkaneyslu var t.d. minni en
vonir stóðu til, sem er áhyggjuefni, því að hann hefur
haldið uppi hagvextinum að undanförnu. Efnahags-
ástandið í Þýskalandi er slæmt og lítill bati í sjón-
máli. Stjórnvöld í Þýskalandi lækkuðu nýlega hag-
vaxtarspá fyrir árið í ár verulega og að meðaltali gera
spár Consensus Forecasts ráð fyrir aðeins 0,9%
hagvexti í ár. Á síðasta ári var einnig hverfandi hag-
vöxtur í Þýskalandi.
Slakur hagvöxtur í viðskiptalöndunum kemur sér
ekki að öllu leyti illa fyrir hið skulduga íslenska
þjóðarbú, því að slakinn veldur því að erlendir vextir
hafa verið mjög lágir, einkum skammtímavextir.
Lækkun Bandaríkjadals undanfarið ár hefur einnig
lækkað greiðslubyrði þjóðarbúsins.
Ytri skilyrði þjóðarbúsins versnuðu nokkuð síðari
hluta sl. árs
Verðlag sjávarafurða mælt í erlendum gjaldmiðlum
náði hámarki sl. sumar, lækkaði því næst nokkuð ört
fram á haustið, en hækkaði lítillega á ný er leið á
veturinn. Verðhækkunin í vetur er líklega árstíðar-
bundin og boðar því engin sérstök þáttaskil í verð-
þróun sjávarafurða. Í nóvember var verðið 4% lægra
en fyrir ári. Þrátt fyrir verðlækkunina sl. sumar er
verðið enn nokkuð hátt í erlendum gjaldmiðlum, en
hefur lækkað verulega í krónum vegna gengis-
hækkunar krónunnar.
PENINGAMÁL 2003/1 9
Mynd 7
1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4
1998 1999 2000 2001 2002
0
1
2
3
4
5
6
-1
-2
-3
-4
%
Hagvöxtur í helstu viðskiptalöndum 1998-2002
Bandaríkin
Magnbreyting VLF frá sama fjórðungi árið áður
Bretland
Japan
Evusvæðið
Heimild: EcoWin.
Leiðandi hagvísar OECD
6 mánaða breyting á árskvarða
Heimildir: EcoWin, OECD.
J M M J S N J M M J S N J M M J S N J M M J S N
1999 2000 2001 2002
0
2
4
6
8
10
12
-2
-4
-6
-8
%
Japan
Evrusvæðið
Bretland
Bandaríkin
OECD alls
Mynd 6
7. Þótt reynslan sýni að væntingar almennings virðast ekki mjög fram-
sýnar er ekki óhugsandi að umræða um verðbólguáhrif fyrirhugaðra
stórframkvæmda hafi haft einhver áhrif á svör manna vegna þess hve
hún hefur verið mikil, framkvæmdirnar stórar í sniðum og e.t.v. nær í
tíma í hugum manna en áætlanir gefa tilefni til.