Peningamál - 01.02.2003, Síða 59

2002). Markaðsaðilar eru hinir sömu og á milli-
bankamarkaði með gjaldeyri. Markaðurinn auðveld-
ar Seðlabankanum að nýta sér gjaldeyrisskiptasamn-
inga í viðskiptum sínum við markaðsaðila t.d. ef
bankinn vildi stýfa inngrip.
Eins og sést í töflu 1 hefur velta á gjaldeyris-
markaði margfaldast frá stofnun hans. Árið 1994 var
fyrsta heila ár markaðarins og var velta þá um 53
ma.kr. og hlutur Seðlabankans rúmlega 85%. Velta á
markaðnum jókst og hlutur Seðlabankans minnkaði
ár frá ári og á árinu 2002 var hlutur hans innan við
1% af veltu.
6.1. Breytt aðkoma Seðlabankans að gjaldeyris-
markaði
Skipta má tæpri tíu ára sögu gjaldeyrismarkaðar í
fimm tímabil ef horft er á aðkomu Seðlabankans á
markaðnum og breytt hlutverk inngripa bankans.
Fyrsta tímabilið nær frá stofnun markaðarins þar til
að hann var endurskipulagður um mitt ár 1997. Þessi
ár voru mótunarár markaðarins eftir að fjármagns-
hreyfingar til og frá landinu voru í meginatriðum
gefnar frjálsar í ársbyrjun 1995. Á tímabilinu átti
Seðlabankinn aðild að stærstum hluta viðskipta og
fór hlutdeild hans mest í um 90% á árinu 1995.
Meginhlutverk bankans var því að halda markaðnum
lifandi og tryggja vísi að virkri verðmyndun krón-
unnar gagnvart öðrum gjaldmiðlum. Seðlabankinn
bæði keypti og seldi gjaldeyri og átti viðskipti með
nær allar skráðar myntir. Mest voru þó viðskipti með
Bandaríkjadal. Bankinn átti viðskipti nánast alla við-
skiptadaga og jafnvel oft á dag. Bankarnir áttu hins
vegar lítil viðskipti sín í milli. Velta á gjaldeyris-
markaði jókst milli ára en hlutdeild Seðlabankans var
mjög mikil allt tímabilið.
Eins og sjá má í töflu 2 var Seðlabankinn nánast
jafn mikið á kaup- og söluhlið markaðarins á þessu
tímabili. Hann átti viðskipti 93% viðskiptadaga þessa
tímabils en flest voru þessi viðskipti mjög lítil. Í eitt
skipti keypti bankinn meira en jafnvirði 2 ma.kr. af
erlendum gjaldeyri en annars voru flest kaup bankans
innan við ½ ma.kr. Mest seldi bankinn fyrir um ½
ma.kr. í hvert skipti. Þetta tímabil einkenndist því af
mikilli viðveru bankans á markaðnum en jafnframt
mjög litlum viðskiptum í hvert sinn.
Annað tímabilið nær frá miðju ári 1997 til 15.
júní 1999. Á þessum fyrstu árum samfellds markaðar
jókst velta á markaði enn frekar og Seðlabankinn átti
enn töluverð viðskipti á markaðnum. Nánast öll við-
skipti bankans voru í Bandaríkjadölum. Smám
saman dró úr hlutdeild bankans en hann sá enn um að
jafna gengissveiflur og greiða fyrir viðskiptum á
markaðnum. Breytingin sem gerð var á markaðnum í
júlí 1997 fólst í því að aðrir tóku að sér hlutverk
viðskiptavaka, sem var forsenda þess að hlutdeild
Seðlabankans minnkaði. Þótt hlutur Seðlabankans
drægist mikið saman var hann enn mikilvægur hluti
af markaðnum og daglegu viðskiptaumhverfi við-
skiptavaka. Tafla 2 sýnir glöggt minnkandi aðkomu
bankans á markaði og átti hann viðskipti á um 40%
viðskiptadaga tímabilsins. Hann var nokkru meira á
kauphlið markaðarins en áfram var upphæð hverra
viðskipta tiltölulega lág. Seðlabankinn hafði því enn
veigamiklu hlutverki að gegna við að viðhalda mark-
aðnum og reyna að tryggja sem virkasta verð-
lagningu á erlendum gjaldeyri.
58 PENINGAMÁL 2003/1
Tafla 1 Viðskipti Seðlabanka Íslands á innlendum gjaldeyrismarkaði 1994-2002
Fjöldi Heildarvelta Hluti SÍ
Gjaldeyriskaup Gjaldeyrissala Viðskipti viðskipta- á gjaldeyris- af veltu
SÍ (m.kr.) SÍ (m.kr.) SÍ (m.kr.) daga markaði (m.kr.) (%)
1994 ......................................... 14.861 30.686 45.547 229 53.355 85,4
1995 ......................................... 22.530 26.089 48.619 227 54.499 89,2
1996 ......................................... 40.474 24.532 65.006 236 80.864 80,4
1997 ......................................... 36.715 22.593 59.308 165 162.122 36,6
1998 ......................................... 33.960 16.980 50.939 104 401.819 12,7
1999 ......................................... 15.628 3.649 19.277 37 467.972 4,1
2000 ......................................... 1.787 15.643 17.430 28 768.008 2,3
2001 ......................................... 0 29.538 29.538 16 1.218.045 2,4
2002 ......................................... 4.528 0 4.528 35 834.444 0,5