Peningamál - 01.02.2003, Síða 94

PENINGAMÁL 2003/1 93
komin til grafar. Reyndar munu stórframkvæmdir á
sviði stóriðju og orkumála koma sem ljúfur afréttari,
sem léttir landsmönnum þjáningar timburmanna eftir
margra ára gleðskap. Í samanburði við lönd sem
gengið hafa í gegnum álíka mikil umskipti viðskipta-
jafnaðar undanfarna áratugi má segja að íslenskur
þjóðarbúskapur hafi sloppið nokkuð vel. Í a.m.k.
þremur af sex OECD-löndum sem gengu í gegnum
svipuð umskipti átti fjármálakreppa hlut að máli.
Noregur og Ísland sluppu við slíkar hremmingar.
Í báðum löndum urðu hagstæð ytri skilyrði á tímum
aðlögunar eftirspurnar að loknu ofþensluskeiði til
þess að draga úr eftirköstunum. Gott verðlag á
erlendum mörkuðum og ágætur útflutningur höfðu
mest áhrif árið 2001, en árið eftir átti raunsamdráttur
og verðlækkun innflutnings stærstan hlut að máli,
auk þess sem erlend vaxta- og gengisþróun var
hagstæð.
Að hluta til má skýra hina hröðu hjöðnun við-
skiptahallans með því að hann átti að töluverðu leyti
rót sína að rekja til minni innflutnings neyslu- og
fjárfestingarvöru, að aflokinni fjárfestingar- og
endurnýjunarbylgju. Þáttur þess hluta hjöðnunar-
innar sem ekki er hægt að rekja til þessara tveggja
þátta var þó meiri. Ofþensluskeiðið sem á undan fór
var einfaldlega komið að endalokum. Þegar tregðu
tók að gæta í lánsfjárinnstreymi, sem hafði haldið
uppi óeðlilega mikilli innlendri eftirspurn, féll gengi
krónunnar og magnaði hjöðnun eftirspurnar, sem
óhjákvæmilega hlaut að fylgja afturhvarfi til jafn-
vægis í sparnaði einkageirans. Krafa um efnahags-
lega aðlögun fremur en spákaupmennska eða örvil-
nun virðist hafa þvingað fram gengisbreytingar, þótt
krónan hafi fallið langt niðurfyrir það gengi sem
þurfti til að koma á jöfnuði í þjóðarbúskapnum.
Í samanburði við mörg fyrri tímabil myndunar og
hjöðnunar viðskiptahalla er erfitt að sjá að hagstjórn
hafi haft afgerandi áhrif, þótt finna megi að ýmsum
þáttum hennar. Gengisfyrirkomulagið kann vissulega
að hafa verið peningastefnunni töluverður fjötur um
fót. Þó er ekki víst að framvindan hefði orðið með
öllu ólík þótt núverandi stefnu hefði verið fylgt.
Gæði hagstjórnar takmarkast mjög af getu stjórn-
valda til að sjá fyrir um afleiðingar atburða, sem hver
um sig virðist ekki líklegur til að valda stórvægilegri
röskun jafnvægis í þjóðarbúskapnum, en valda til
samans miklum og ófyrirsjáanlegum sveiflum. Þótt
Seðlabankinn hafi lengi varað við þeim ofþenslu-
merkjum sem greinileg voru strax árið 1998, sá
hvorki bankinn né aðrir fyrir þær öfgar sem ein-
kenndu árið 2000. Þetta er hollt að hafa í huga um
þessar mundir þegar stjórnvöld standa frammi fyrir
einhverjum mestu framkvæmdum Íslandssögunnar.
Ades, Alberto, og Fredrico Kaune (1997). „A new measurement of
current account sustainability for developing countries“. Goldman-
Sachs Emerging Markets Economic Research.
Arnór Sighvatsson (2001). „Viðskiptahallinn í alþjóðlegum og
sögulegum samanburði“, Peningamál 2002/1.
Blanchard, Olivier (1983). „Debt and the current account deficit in
Brazil,“ í Pedro Aspe Armella, Rudiger Dornbush og Maurice
Obstfeld (ritstj.), Financial Policy and the World Capital Market:
The Problem of Latin American Countries. University of Chicago
Press.
Calvo, Guillermo A., Leonardo Leuiderman og Carmen Reinhart
(1993). „Capital inflows and real exchange rate appreciation in
Latin America: the role of external factors.“. IMF Staff Papers 40,
mars.
Corden, W. Max (1984). Economic Policy, Exchange Rates, and
the International System. Oxford University Press & University of
Chicago Press.
Corsetti, Giancarlo, Paolo Pesenti og Nouriel Roubini (1998).
„Paper tigers? A model of the Asian crisis.“ NBER-Bank of
Portugal International Seminar on Macroeconomics, Lissabon
14.-15. júní.
Edwards, Sebastian (1993). „Exchange rates as Nominal
Anchors“, Weltwirtschaftliches Archiv 129.
Edwards, Sebastian (2001). „Does the current account matter?“
Working Paper 8275, NBER maí.
Eichengreen, B., A.K. Rose og C. Wyplosz (1995). „Exchange
market mayhem: The antecedents and aftermath of speculative
attacks“, Economic Policy Journal 21.
Frankel, J., and A. Rose (1996), „Currency crashes in emerging
markets: an empirical treatment,“ Journal of International
Economics 41.
Gústaf Sigurðsson, Gylfi Zoëga, Marta G. Skúladóttir og Tryggvi
Þór Herbertsson (2000). Velferð og viðskipti. Um eðli og orsakir
viðskiptahalla, haustskýrsla Hagfræðistofnunar Háskóla Íslands.
Heimildir