Peningamál - 04.11.2015, Blaðsíða 11

P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
1
5
•
4
11
EFNAHAGSHORFUR OG HELSTU ÓVISSUÞÆTTIR
bundið, þótt hættan á því sé minni en ef uppgjörið færi fram í gegnum
hinn valkostinn og búin myndu greiða stöðugleikaskatt.
Hnökrar í miðlunarferli peningastefnunnar
Þar til nýlega hafa vaxtabreytingar Seðlabankans í meginatriðum
miðlast með eðlilegum hætti út vaxtarófið og í vaxtakjör heimila og
fyrirtækja. Nú virðist hins vegar sem hnökrar séu að myndast í eðlilegri
miðlun peningastefnunnar út í aðra vexti. Innlendir langtímaskulda-
bréfavextir hafa lækkað töluvert undanfarið (mynd I-13) og þótt áhrif
þessa sjáist ekki nema að takmörkuðu leyti í almennum vaxtakjörum
heimila og fyrirtækja er ekki ólíklegt að þessi lækkun langtímavaxta
muni smám saman smitast út í kjör þeirra. Eins og rakið er í kafla III
og rammagrein 1 tengist þessi lækkun langtímavaxta auknu innflæði
fjármagns sem hefur lækkað líftímaálag (e. term premia) á skulda-
bréfamarkaði. Þessi þróun er ekki einungis bundin við Ísland og eru
fjölmörg dæmi um svipaða þróun, jafnvel í stórum efnahagskerfum
eins og Bandaríkjunum. Það breytir því ekki að þetta torveldar pen-
ingastefnunefndinni að ná fram því aðhaldsstigi í innlendum vöxtum
sem að er stefnt. Því gæti það gerst að almennir vextir á markaði og til
lántakenda lækki á sama tíma og reynt er að herða taumhald peninga-
stefnunnar. Miðlun peningastefnunnar færist þá með vaxandi mæli frá
innlendum vöxtum yfir í gengi krónunnar sem er óheppilegt þar sem
erfiðara er að reiða sig á þann farveg peningastefnunnar. Í þessu ljósi
hefur peningastefnunefnd m.a. haft til skoðunar hvernig nýta megi
önnur stjórntæki til viðbótar við vaxtatækið.
Aukin óvissa um samspil stefnunnar í peninga- og ríkisfjármálum
Miðað við grunnspána felur nýtt fjárlagafrumvarp í sér slökun á
aðhaldi í ríkisfjármálum á þessu og næsta ári sem nemur u.þ.b. 1½%
af landsframleiðslu (sjá kafla IV og rammagrein 3). Þessi slökun á
aðhaldi kallar ekki einungis á harðara taumhald peningastefnunnar
heldur eykur einnig hættu á neikvæðum hliðaráhrifum óheppilegrar
hagstjórnarblöndu peninga- og ríkisfjármála. Fjárlagafrumvarpið og
áætlanir í ríkisfjármálum til næstu ára byggjast á forsendum um
útgjöld sem sumar hverjar virðast brothættar, t.d. varðandi launa-
hækkanir opinberra starfsmanna og áætlanir um útgjöld til rekstrar
og fjárfestingar í innviðum. Því er hætt við að afgangur á rekstri verði
minni en gert er ráð fyrir nema til komi frekari aðhaldsaðgerðir á
öðrum rekstrarþáttum. Á móti gætu tekjuforsendur áætlana stjórn-
valda falið í sér vanmat á hagsveiflutengdum tekjum í ljósi aukins
krafts í þjóðarbúskapnum. Gangi það eftir verður að forðast að gefa
þær tekjur eftir með enn frekari lækkun skatta nema aðgerðir á
útgjaldahlið komi á móti. Þetta á ekki síst við um mögulegar tekjur
sem gætu fallið stjórnvöldum í skaut við uppgjör búa fallinna fjár-
málafyrirtækja. Afar mikilvægt er að þeim tekjum verði ekki ráðstafað
þannig að þær auki á þensluna í þjóðarbúskapnum, hvort sem það
yrði með auknum útgjöldum eða lækkun skatta. Slíkt myndi kalla á
enn harðara taumhald peningastefnunnar og gera hagstjórnarblöndu
peninga- og ríkisfjármála enn óheppilegri.

Heimild: Seðlabanki Íslands.
Mynd I-13
Meginvextir Seðlabankans og ávöxtunarkrafa
óverðtryggðra ríkisbréfa
Daglegar tölur 21. maí 2014 - 30. október 2015
% Prósentur
Meginvextir SÍ (vextir á 7 daga bundnum
innlánum) (v. ás)
Ríkisbréf á gjalddaga 2016 (v. ás)
Ríkisbréf á gjalddaga 2031 (v. ás)
Vaxtamunur á ríkisbréfum á gjalddaga
2031 og 2016 (h. ás)
-0,5
0,0
0,5
1,0
1,5
2,0
2,5
3,0
3,5
20152014
4,0
4,5
5,0
5,5
6,0
6,5
7,0
7,5
8,0