Peningamál - 04.11.2015, Síða 40

P
E
N
I
N
G
A
M
Á
L

2
0
1
5
•
4
40
VERÐBÓLGA
Megindrifkraftar aukinnar verðbólgu það sem af er ári hafa verið
verðhækkanir innlendra þátta þ.e. húsnæðis, almennrar þjónustu og
innlendrar vöru. Verðhækkun húsnæðis skýrði meira en ¾ hluta árs-
verðbólgunnar í október og verðhækkanir á almennri þjónustu og
innlendri vöru um 2/3 hluta hennar en verðlækkun innfluttrar vöru,
einkum olíu, hefur dregið verulega úr verðbólgu (mynd V-3). Innlendur
verðbólguþrýstingur virðist hafa aukist nokkuð undanfarna mánuði en
innlend verðbólga (án húsnæðis) var 3,3% í október samanborið við
3% í júlí. Aftur á móti hafði verð á innfluttri vöru lækkað frá fyrra ári
um 3,3% í október. Á þessa mælikvarða hefur því munurinn á innlendri
og innfluttri verðbólgu aukist (mynd V-4). Mynd V-5 sýnir ennfremur
að innlendur verðbólguþrýstingur á mælikvarða meðaltals nokkurra
ólíkra þátta sem endurspegla innlendan kostnað hafði á öðrum árs-
fjórðungi aukist jafnt og þétt frá miðju ári 2014. Áþekk þróun kemur í
ljós ef dreifing verðhækkana á undirliðum vísitölu neysluverðs er skoðuð
nánar. Þar vekur athygli að þrátt fyrir að verðbólga mælist enn lítil hefur
að meðaltali rúmlega helmingur undirliða vísitölu neysluverðs hækkað í
verði í hverjum mánuði það sem af er ári sem er svipað hlutfall og árið
2013 þegar meðalverðbólga var mun meiri eða 3,9% (mynd V-6).
Aðrar vísbendingar benda einnig til þess að kostnaðarþrýstingur
hafi aukist. Framleiðsluverð afurða sem seldar eru innanlands hafði
hækkað um 4,3% á þriðja ársfjórðungi frá því á sama tíma í fyrra
samanborið við 3,3% á öðrum fjórðungi. Samkvæmt niðurstöðum
haustkönnunar Gallups sem gerð var í ágúst og september sl. bjuggust
um 42% stjórnenda fyrirtækja við því að verð á vöru og þjónustu fyrir-
tækisins myndi hækka á næstu sex mánuðum samanborið við 37% í
vorkönnuninni í mars sl. Að sama skapi töldu tæplega 60% stjórnenda
að verð á aðföngum fyrirtækisins myndi hækka á næstu sex mánuðum
samanborið við 50% í mars (mynd V-7).
Gengishækkun krónunnar og lækkun alþjóðlegs vöruverðs vegur
upp á móti auknum kostnaðarþrýstingi
Aukinn innlendan verðbólguþrýsting má að töluverðu leyti rekja til
þeirra launahækkana sem samið var um í nýlegum kjarasamningum.
Hins vegar virðist sem gengishækkun krónunnar á undanförnum
mánuðum auk lækkunar á verði innfluttrar vöru hafi hingað til leitt
til þess að verðlagsáhrifin af þessum kostnaðarhækkunum hafi enn
sem komið er mælst lítil. Ekki er útilokað að áhrif gengishækkunar
krónunnar til lækkunar verðlags séu nú meiri en oft áður þar sem
gengishækkunina má að mestu leyti rekja til grunnefnahagsþátta (e.
economic fundamentals) og hún hefur átt sér stað þrátt fyrir mikil
gjaldeyriskaup Seðlabankans (sjá kafla III). Í ljósi þess gætu fyrirtæki
talið gengishækkunina varanlegri en t.d. á fyrri þensluskeiðum.
Samsetning verðbólgunnar minnir þó töluvert á stöðuna á
árunum 2003-2005 þegar mæld verðbólga var lítil m.a. vegna þess að
gengi krónunnar hækkaði og innflutt verðbólga var lítil á sama tíma og
innlendur verðbólguþrýstingur, sem kom m.a. fram í miklum hækkun-
um á húsnæðisverði, var töluverður. Þegar gengi krónunnar gaf eftir
árið 2006 jókst verðbólga hratt. Í ljósi mikils verðbólguþrýstings frá
vinnumarkaði núna og vaxandi framleiðsluspennu í þjóðarbúskapnum
eru því nokkrar líkur á að mæld verðbólga endurspegli ekki að fullu
Mynd V-4
Innlend og innflutt verðbólga1
Janúar 2011 - október 2015
12 mánaða breyting (%)
Vísitala neysluverðs
Innflutt verðlag (32%)
Innlent verðlag utan húsnæðis (45%)
Húsnæði (23%)
Verðbólgumarkmið
1. Innflutt verðbólga er nálguð með verði innfluttrar mat- og
drykkjarvöru, nýrra bíla og varahluta, bensíns og annarrar innfluttrar
vöru. Innlend verðbólga er nálguð með verði innlendrar vöru og
almennrar og opinberrar þjónustu. Tölur í svigum sýna núverandi vægi
viðkomandi liða í vísitölu neysluverðs.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
-6
-4
-2
0
2
4
6
8
10
20152014201320122011
-2
0
2
4
6
8
10
12
14
16
‘1520142013201220112010
Mynd V-5
Innlendur verðbólguþrýstingur1
1. ársfj. 2010 - 2. ársfj. 2015
Breyting frá fyrra ári (%)
Meðaltal
Efri og neðri mörk vísbendinga um innlendan
verðbólguþrýsting
1. Efri og neðri mörk fimm vísbendinga um innlendan verðbólguþrýst-
ing. Vísbendingarnar eru launakostnaður á framleidda einingu,
verðvísitala landsframleiðslu, verð almennrar þjónustu, verð innlendrar
vöru og framleiðsluverð afurða sem eru seldar innanlands.
Heimildir: Hagstofa Íslands, Seðlabanki Íslands.
Mynd V-6
Dreifing verðhækkana vísitölu neysluverðs
Janúar 2010 - október 2015
12 mánaða breyting (%)%
Hlutfall vöruflokka sem hækka í verði (v. ás)¹
Hlutfall vöruflokka sem hækka umfram 2,5% á
ársgrundvelli (v. ás)
Vísitala neysluverðs (h. ás)
1. Hlutfall vöruflokka sem hækka í verði er 3 mánaða miðsett meðaltal.
Heimild: Hagstofa Íslands.
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
100
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
201520142013201220112010