Skírnir - 01.04.1989, Qupperneq 14

Frá ritstjóra
Þegar ég var nýkominn heim úr námi frá Bandaríkjunum bað Ólafur heit-
inn Jónsson mig um að skrifa ritdóm í Skírni um bók Páls Ardal, Siðferði
og mannlegt eðli. Eftir að Ólafur hafði lesið það sem ég skilaði honum,
hringdi hann í mig og sagði það ekki vera ritdóm: „Þú ert að diskútera
fúndamentals við manninn“, komst hann að orði. Mér létti heldur þegar
hann sagðist ætla að birta þennan misheppnaða ritdóm sem grein. Eftir
þetta atvik leiddi ég oft hugann að því hversu þröngan stakk hefðbundið
ritdómsform sniði umfjöllun um bækur. Eg sá að það var rétt hjá Ólafi að
ég kunni ekki að skrifa ritdóm, en jafnframt fannst mér full ástæða geta ver-
ið til að ræða við höfund um grundvallaratriði í tilefni af nýrri bók án þess~
að til stæði að skrifa fræðilega ritgerð af hefðbundnu tagi. Það virtist því
vanta einhvern vettvang í Skírni þar sem sjálfsagt væri að feta milliveginn
milli ritdóms og ritgerðar og nýta sér kosti beggja.
Síðan ég tók við ritstjórn Skírnis hef ég stundum beðið höfunda ritdóma
um að brjótast úr viðjum vanans og fjalla um bækur á annan hátt en tíðkazt
hefur. Með þessu Skírnishefti er skrefið tekið til fulls: þátturinn „Ritdóm-
ar“ er lagður niður en í staðan koma „Greinar um bækur“. Þetta er ekki
bara orðalagsatriði heldur felst í þessu sú stefnubreyting að framvegis verð-
ur ekki leitað eftir hefðbundnum ritdómum um bækur heldur greinum af
því tagi sem heitir „review articles" á ensku. I „Greinum um bækur“ á að
rúmast sem fjölbreytilegust bókaumræða. Þar mætti hugsa sér sjálfstæðar
greinar í tilefni bóka þar sem hugsað er áfram með höfundi eða álitamál
dregin fram. Eins liggur beint við að fjalla um nokkrar bækur eftir sama
höfund, bækur um skyld efni eftir óiíka höfunda, yfirlitsgreinar um þýð-
ingar, ljóð eða leikrit á liðnu ári o. s. frv. Einnig væri tilvalið að fá yfirlits-
greinar um erlendar bækur á sviðum mannlegra fræða. Þetta þýðir ekki að
aldrei verði ástæða til að skrifa um eina bók eins og venja er í ritdómum, en
það yrði sjaldgæfara. Aðalatriðið er þó að þessi breyting verði til þess að
lesendur fái áhugaverðari og vandaðri umfjöllun um bækur heldur en
gömlu ritdómana.
Þorsteinn Gylfason nefndi þessa hugmynd fyrstur við mig en hann ber
enga ábyrgð á því hvernig hún er útfærð. Það gerir hins vegar Ástráður
Eysteinsson, sem ritstýrir þessu Skírnishefti með mér, því auk ritstjórnar-
vinnu átti hann stóran þátt í að móta þær breytingar sem nú eru gerðar.
„Greinar um bækur“ eru fjórar í þessu hefti en verða væntanlega fleiri í
haustheftinu.
Vilhjdlmur Árnason