Skírnir - 01.04.1989, Side 52

46
GUÐBERGUR BERGSSON
SKÍRNIR
í öðru lagi er sú vélræna. Hún einkennist af neyslukröfum og
ágirnd líkamans, en það er undir hælinn lagt hvort tilfinningar eru
með í spilinu. Þetta einkennir bandaríska listsköpun.
I þriðja lagi er sú mollukennda, næstum því sefasjúka. Þegar
minnst varir getur hún orðið væmin og tilgerðarleg. Þetta einkenn-
ir ásthneigð í bókmenntum norrænna þjóða, einkum skandinav-
ískra. En þá er klámið ekki talið með. Það er hvarvetna vélrænt.
Asthneigð í íslenskum skáldskap er dálítið sér á báti, vegna þess
að listir og bókmenntir okkar hafa verið í kynlífssvelti eða þjást af
kynferðislegri vannæringu. Hana berum við með okkur í daglegri
umgengni.
Aðurnefnd einkenni eiga það sameiginlegt að vera í ætt við
vökudrauma og óskir karlmannsins fremur en konunnar, og þau
eru fremur hyggja en veruleiki, að hætti listanna. Það er líka áber-
andi að hvarvetna í lýsingum á ásthneigð karlmannsins í skáldskap
leggur hann sig jafnt fram til afkasta í henni og á öðrum sviðum í lífi
hans og starfi. Hann er alltaf að drífa sig áfram.
Varla er hægt að fjalla um ásthneigð í íslenskum bókmenntum af
mikilli alvöru. I þeim virðist fólk ekki stunda ástir heldur eðlar það
sig vegna frumhvata eða verkja neðst í kviðnum, og það athafnar
sig snöggt og undirbúningslítið (kannski til að slíta ekki söguþráð-
inn og þreyta ekki lesandann með langdregnum lýsingum; íslensk-
ir lesendur eru að sjálfsögðu síþreyttir) eins og húsdýrin sem voru
lengi talin vera bestu kennarar okkar í kynferðismálum. Sá er þó
munur á manni og dýri, að dýr kunna mörg að sýna hæfilega still-
ingu og gefa undir fótinn með löngum undirbúningi; en nemend-
urnir líta fram hjá því. Ef tilgang er að finna í athöfninni vottar þar
hvorki fyrir lífsstíl né andlegu inntaki tilverunnar, í stað þess virð-
ist hún vera stórverkefni á borð við það að viðhalda mannkyninu,
þótt hún sé þegar öllu er á botninn hvolft til heimilisbrúks: hjón
gamna sér til að eignast börn svo komandi kynslóðir geti bjargað
áfram heyjum undan rigningum.
Viðhorf venjulegs Islendings til kynferðis virðist mér vera frem-
ur líkamlegs en andlegs eðlis og ég nefni dæmi til marks um það:
Hérna í borginni bjó eitt sinn nazisti sem umgekkst mikið lista-
fólk. Það var að sjálfsögðu alltaf að ræða um sálina. Eitt sinn gat
hann ekki orða bundist og sagði: