Skírnir - 01.04.1989, Page 200

194
SIGURÐUR LINDAL
SKÍRNIR
rakið leiddu þau víðast til þess að byggðirnar sögðust úr lögum
hver við aðra, strjálbýli og þéttbýli. Það er raunar skiljanlegt að svo
fór sem fór. Hugmyndir manna og hagsmunir virðast hafa verið lítt
sættanlegir og því ómaklegt að fella áfellisdóma. En eigi að síður
hefur þetta orðið óheillaþróun fyrir hinar dreifðu byggðir sem hef-
ur leitt til að þær hafa lotið í lægra haldi og orðið afskiptar. Nú er
það eitt eftir að afmá stjórnarfarslega ásýnd þeirra. Þetta má bezt
marka af því sem er að gerast í nágrenni Reykjavíkur. Seltjarnar-
neshreppur var eitt elzta sveitarfélag landsins. Arið 1974 var nafni
þess breytt í Seltjarnarneskaupstaður, aðallega fyrir sakir þétt-
býlismyndunar og þeirra óverulegu hagsmuna sem þá voru bundn-
ir við kaupstaðarréttindi. Bæði Reykjavík og Kópavogskaupstaður
hafa risið innan vébanda Seltjarnarneshrepps, þessa forna sveitar-
félags sem afneitaði uppruna sínum til að verða eins og útkjálki úr
Reykjavík.13 Næst kom svo röðin að Garðahreppi sem að vísu átti
sér skemmri sögu sem sjálfstæður hreppur, en hann hlaut nafnbót-
ina Garðakaupstaður 1976. Þá var röðin komin að Mosfellshreppi
sem venjulega er kallaður Mosfellssveit og hefur svo heitið í að
minnsta kosti fimmhundruð ár. Var heiti allrar sveitarinnar breytt
í Mosfellsbær árið 1987 vegna dálítils þéttbýliskjarna sem þar hafði
myndazt vegna aðflutninga á allra síðustu árum. Enn er eftir Bessa-
staðahreppur, en þess hlýtur að verða skammt að bíða að hann fái
„bæjarréttindi“ og þar rísi Bessastaðabær.14
Enn sem komið er hefur þessi þróun þó ekki orðið allsráðandi.
Þorlákshöfn er í Olfushreppi, Vopnafjörður í Vopnafjarðarhreppi
og Breiðdalsvík í Breiðdalshreppi. Hér er strjálbýli og þéttbýli í
einu sveitarfélagi - einum hreppi - og ekki annað vitað en báðum
sé hagfellt. Þessi háttur girðir engan veginn fyrir það að þéttbýlis-
kjarna sé gefið nafn alveg eins og einstakar jarðir bera sérstök nöfn.
Þessi sveitarfélög vísa veginn til framtíðarinnar: Að hreppar verði
grunneiningar sveitarstjórnarkerfisins - jafnt strjálbýlis sem þétt-
býlis - svo sem verið hefur frá öndverðu og á þeim grundvelli verði
það lagað að nútíma aðstæðum.
Sveitarfélögin eru meðal allra mikilvægustu stjórnarstofnana
þjóðfélagsins. Bendir flest til að óhjákvæmilegt verði að auka
verksvið þeirra í náinni framtíð og vegur þeirra fari vaxandi. For-
senda fyrir því að þetta gerist er að þau stækki og hagsmunir