Skírnir - 01.04.1989, Side 203

GREINAR UM BÆKUR
ÞÓRIR ÓSKARSSON
Tíminn og veröldin
í tveim nýjum ljóðabókum
Sigfús Daðason
Utlínur bakvið minnið
Iðunn 1987.
Hannes Sigfússon
Lágt muldur þrumunnar
Mál og menning 1988.
I
JÓNAS HALLGRÍMSSON var tæpast fyrsta íslenska skáldið sem skynjaði sig úr
takt við sína eigin samtíð. Því síður var hann seinastur í þeim skáldahópi.
Ef undan eru skildar bókmenntir aldamótakynslóðarinnar hefur sam-
bandsleysi einstaklingsins við umhverfið verið eitt sterkasta sameiningarafl
íslenskra bókmennta allar götur frá rómantíkinni og fram á þessa daga.
Hvert skáldið hefur gengið undir skálds hönd og með breyttum orðum
bergmálað ljóðlínu Jónasar: „því tíminn vill ei tengja sig við mig11.1
Margir hafa talið þessa tilfinningu eitt megin kennimark nútímalegrar
heimsskoðunar, og reyndar afleiðingu þess paradísarmissis sem varð þegar
menn hættu að trúa því að heimurinn væri samvirk heild sem lyti guðdóm-
legum lögmálum. Eftir það hafi veröldin líkt og skroppið saman, farið að
takmarkast æ meir við vitund einstaklingsins, persónubundna skynjun
hans og afstöðu til þess sem hann sér og reynir. Viðleitni Jónasar til að ná
áttum í lífi sínu og öðlast sálarró fólst þannig ekki í því að leita út fyrir sjálf-
an sig, brjóta veröldina eða söguna til mergjar, heldur í því að skoða þá
miklu eign sem hann átti og var hugur hans sjálfs í hjarta þoli vörðu.
Þetta sjálfhverfa og tilfinningasama viðhorf til heimsins kemur vel fram
í bréfi sem annar Fjölnismaður, Konráð Gíslason, skrifaði Jónasi á föstu-
daginn langa árið 1844. Þar lýsir hann trega sínum yfir fyrirsjáanlegri upp-
lausn Fjölnis og vonbrigðum yfir öfugsnúnum gangi alls sem honum var
kærast. Jafnt menn sem málefni höfðu beðið skipbrot á einn eða annan